تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ابراهیم – آیه ۲۸ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللّهِ کُفْرًا وَأَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ

آیا ننگریستی به کسانی که [سپاس] نعمت خدا را تبدیل به ناسپاسی کردند و مردم خود را به سرای هلاکت درآوردند؟!

 

1- خداوند، فراخوان مردم به تأمل و تفکر در سرنوشت شوم ناسپاسان نعمتهایش

ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفرًا

 

2- سرنوشت شوم ناسپاسان و قدرناشناسان نعمتهای الهی، شایسته تأمل و تفکر و درخور پند و درس آموزی

ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفرًا و أحلّوا قومهم دار البوار

 

3- خداوند، فراخوان مردم به تأمل و تفکر در سرنوشت شوم رهبران کفر و ناسپاسی

ألم تر إلی الذین ... أحلّوا قومهم دار البوار

برداشت فوق به خاطر این نکته است که به نابودی کشاندن و دچار سرنوشت شوم ساختن مردم (أحلّوا قومهم دار البوار) کار سردمداران کفر و رهبران جامعه است، نه مردم عادی.

 

4- سرنوشت شوم رهبران و سردمداران کفر و ناسپاسی، درخور تأمل و شایسته پند و درس آموزی

ألم تر إلی الذین ... أحلّوا قومهم دار البوار

 

5- نقش مؤثر و محوری رهبران و سردمداران فاسد در سقوط و نابودی ملتها و جامعه های بشری

ألم تر إلی الذین ... و أحلّوا قومهم دار البوار

 

6- رهبران و سردمداران فاسد و اغواگر درخور سرزنش و کیفرند.

ألم تر إلی الذین ... و أحلّوا قومهم دار البوار

از اینکه خداوند در بیان سرنوشت شوم اقوام و ملتهای ناسپاس و کافر، رهبران آنها را مورد بحث قرار داد (أحلّوا قومهم...)، استفاده می شود که جرم آنان بیش از دیگر مردم بوده و سزاوار سرزنش و کیفری افزونترند.

 

7- ناسپاسی نعمتها موجب هلاکت و سرنوشت شوم است.

ألم تر إلی الذین ... و أحلّوا قومهم دار البوار

 

8- رهبران و سردمداران کفر و شرک در مکه، افرادی ناسپاس و عامل اصلی سقوط و بدبختی مردم بودند.

ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفرًا و أحلّوا قومهم دار البوار

با توجه به اینکه آیه فوق در مکه نازل شده است، می توان استفاده کرد که مصداق مورد نظر آیه «الذین بدّلوا ... و أحلّوا قومهم» سران کفر و شرک، همچون ابوجهل و ابولهب است.

 

9- «عبدالرحمان بن کثیر قال: سألت أباعبدالله(ع) عن قول الله عزّوجلّ: «ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفراً»...، قال: عنی بها قریشاً قاطبة الذین عادوا رسول الله(ص) و نصبوا له الحرب و جحدوا وصیّة وصیّه;(1)

عبدالرحمان بن کثیر گوید: از امام صادق(ع) در باره سخن خداوند ـ عزّوجلّ ـ «ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفراً» سؤال کردم، آن حضرت فرمود: از آیه تمام افراد قریش قصد شده است که با رسول خدا(ص) دشمنی کرده و در برابر او به جنگ برخاستند و جانشینی جانشین او را انکار کردند».

 

10- «قال أمیرالمؤمنین(ع): ما بال أقوام غیّروا سنّة رسول الله(ص) و عدلوا عن وصیّه؟ لایتخوّفون أن ینزل بهم العذاب، ثمّ تلا هـذه الآیة: «ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفراً و أحلّوا قومهم دار البوار ...» ثمّ قال: نحن النعمة التی أنعم الله بها علی عباده ...;(2)

امیرالمؤمنین(ع) فرمود: تغییر دهندگان سنت رسول خدا(ص) و روی گردانان از جانشین آن حضرت را چه شده که از نزول عذاب بر خودشان نمی ترسند؟ سپس این آیه را تلاوت فرمود: «ألم تر إلی الذین بدّلوا ...» سپس فرمود: ما آن نعمتی هستیم که خدا به بندگانش عطا فرمود...».

 

11- «قال هارون لأبی الحسن موسی(ع) نحن کفار؟ قال: لا و لـکنّ کما قال الله: «ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفراً و أحلّوا قومهم دار البوار»...;(3)

هارون به امام کاظم(ع) گفت [آیا] ما کافریم؟ آن حضرت فرمود: خیر بلکه آن گونه [هستید] که خدا می فرماید: «ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفراً ...»...».

اسلام

تاریخ صدر اسلام 8

تفکر

تفکر در فرجام رهبران کفر 3؛ تفکر در فرجام کفران کنندگان 1، 3

جامعه

آسیب شناسی اجتماعی 5، 8; عوامل انحطاط جوامع 5، 8; عوامل انقراض جوامع 5

خدا

دعوتهای خدا 1، 3; نعمتهای خدا 10

روایت 9، 10، 11

رهبران

سرزنش رهبران فاسد 6; عبرت از فرجام رهبران کفر 4; کفران رهبران کفر 8; کفران رهبران شرک 8; کیفر رهبران فاسد 6; نقش رهبران شرک 8; نقش رهبران فاسد 5; نقش رهبران کفر 8

شقاوت

عوامل شقاوت 8

عبرت

عوامل عبرت 2، 4

فرجام

عوامل فرجام شوم 7

قریش

دشمنی قریش 9

کافران 11

کفران

آثار کفران نعمت 7; کفران نعمت 11

کفران کنندگان 8

عبرت از فرجام کفران کنندگان 8 2، 4; فرجام شوم کفران کنندگان 8 2;

محمد(ص)

دشمنان محمد(ص) 9

مشرکان مکه

نقش رهبران مشرکان مکه 8

 

نعمت

نعمت ائمه(ع) 10

هلاکت

موجبات هلاکت 7

 

پی نوشت ها :

1- کافی، ج 1، ص 217، ح 4; نورالثقلین، ج 2، ص 543، ح 80.

2- کافی، ج 1، ص 217، ح 1; نورالثقلین، ج 2، ص 542، ح 79.

3- تفسیر عیاشی، ج 2، ص 230، ح 26; نورالثقلین، ج 2، ص 544، ح 87.