تفسیر آیات قرآن کریم- سوره نوح – آیه 4 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَغْفِرْ لَکُم مِّن ذُنُوبکُمْ وَیُؤَخِّرْکُمْ إِلَی أَجَلٍ مُّسَمًّی إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذَا جَاء لَا یُؤَخَّرُ لَوْ کُنتُمْ تَعْلَمُونَ

تا گناهان شما را بیامرزد و شما را تا اجلی معیّن مهلت دهد; بی شک اجل [معیّن شده از سوی] خدا وقتی در رسد به تأخیر نمی افتد; اگر می دانستید [به اطاعت خداوند بازمی گشتید].

 

1 - وعده نوح(ع) به قوم خود، مبنی بر آمرزش گناهان، مصونیت از عذاب الهی و تداوم زندگی تا فرارسیدن اجل مسمی (مرگ مقدر)، در صورت ایمان آوردن آنان

 

یغفر لکم من ذنوبکم و یوخّرکم إلی أجل مسمًّی

«أجل» به معنای پایان زندگی و نهایت زمان عمر آدمی و «مسمّی» به معنای معین و مشخص است. مقصود از تأخیر اجل مسمی، نازل نشدن عذاب الهی و تداوم زندگی تا فرارسیدن مرگ مقدر الهی است که هر انسانی، حتماً با آن روبه رو خواهد شد.

 

2 - قوم نوح، پیش از رسالت آن حضرت، مردمی خطاکار و گناه پیشه بودند.

 

یغفر لکم من ذنوبکم

 

3 - عبادت خداوند، رعایت تقوای الهی و اطاعت از پیامبران، از موجبات آمرزش گناهان و نجات از عذاب الهی در دنیا

 

أن اعبدوا اللّه ... یغفر لکم من ذنوبکم و یؤخّرکم إلی أجل مسمًّی

 

4 - رهاکنندگان عبادت خدا، تقوای الهی و اطاعت از پیامبران، در معرض عذاب الهی و مرگ زودرس قرار دارند.

 

أن اعبدوا اللّه ... و یؤخّرکم إلی أجل مسمًّی

 

5 - هر انسانی، دارای اجل و عمری مشخص است.

 

و یؤخّرکم إلی أجل مسمًّی

منظور از خطاب در «یؤخّرکم» می تواند یکایک افراد قوم نوح یا مجموعه باشد. برداشت یاد شده، مبتنی بر احتمال نخست است.

 

6 - ملت ها و جوامع بشری، دارای حیات و اجلی مشخص همانند اعضا و افراد آنها

 

و یؤخّرکم إلی أجل مسمًّی

 

7 - اجل تعیین شده(اجل مسمی)، برای هر فرد و ملتی، بدون تأخیر فرا خواهد رسید.

 

أجل مسمًّی إنّ أجل اللّه إذا جاء لایؤخّر

 

8 - انسان ها(افراد یا ملت ها)، دارای دو اجل اند: اجل حتمی و غیر قابل تغییر و اجل مشروط و قابل تغییر.

 

و یؤخّرکم إلی أجل مسمًّی إنّ أجل اللّه إذا جاء لایؤخّر

از آیه شریفه استفاده می شود که برای انسان ها، اجلی مقدّر شده که با عبادت خدا، تقوای الهی و اطاعت از رسولان به تأخیر می افتد تا اجل حتمی (مسمی) فرارسد. و یا آن که آن اجل بر اثر ترک عبادت خدا، تقوای الهی و نافرمانی رسولان پیش از اجل مسمی فرامی رسد.

 

9 - اجل انسان ها، به دست خدا و به تقدیر او است.

 

إنّ أجل اللّه

 

10 - شناخت مرگ و اجل انسان، زمینه ساز توجه به خدا و ایمان به او است.

 

لو کنتم تعلمون

در برداشت یاد شده، مفعول «تعلمون» ـ به قرینه جملات سابق ـ اجل انسان است و جواب شرط «لو»، ممکن است جمله ای محذوف مانند «لآمنتم و أطعتم» باشد.

 

11 - بهره مندی از دانش و معرفت، زمینه ساز بهره مندی از معارف و حقایق الهی

 

لو کنتم تعلمون

در برداشت یاد شده، فعل «تعلمون» گرفته شده است; یعنی، «لو کنتم أهل العلم لاستجبتم دعوتی و آمنتم».

 

12 - قوم نوح، پیش از رسالت آن حضرت، مردمی بی بهره از معرفت و دانش و ناآگاه نسبت به معارف و حقایق الهی بودند.

 

لو کنتم تعلمون

 

13 - تشویق و ترغیب شدن مردم از سوی حضرت نوح(ع)، به کسب دانش و شناخت حقایق و معارف الهی

 

لو کنتم تعلمون

آمرزش

عوامل آمرزش 3; وعده آمرزش 1

اجل

اجل مسمی 5، 6، 8; اجل معلق 8; اقسام اجل 8; حتمیت اجل مسمی 7; منشأ اجل 9

اطاعت

آثار اطاعت از انبیا 3

امتها

اجل امتها 6

انسان

اجل انسان ها 5

ایمان

آثار ایمان 1; زمینه ایمان به خدا 10

بی تقوایان

زمینه عذاب بی تقوایان 4; مرگ بی تقوایان 4

تقوا

آثار تقوا 3

خدا

اختیارات خدا 9; مقدرات خدا 9

دین

تشویق به دین 13; زمینه قبول دین 11

ذکر

زمینه ذکر خدا 10

عبادت

آثار عبادت خدا 3; زمینه عذاب معرضان از عبادت 4

عذاب

عوامل نجات از عذاب دنیوی 3; وعده مصونیت از عذاب 1

عصیان

عصیان از انبیا 4

عصیانگران

زمینه عذاب عصیانگران 4; مرگ عصیانگران 4

علم

آثار علم 11; تشویق به تحصیل علم 13

عمر

وعده عمر طبیعی 1

قوم نوح

تاریخ قوم نوح 2، 12; تشویق قوم نوح 13; جهل قوم نوح 12; گناهکاری قوم نوح 2; وعده به قوم نوح 1

مرگ

آثار علم به مرگ 10; زمینه تعجیل در مرگ 4

معرضان ازخدا

مرگ معرضان ازخدا 4

نوح(ع)

تشویقهای نوح(ع) 13; وعده های نوح(ع) 1