تفسیر آیات قرآن کریم – سوره رعد – آیه 36 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَالَّذینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَفْرَحُونَ بمَا أُنزلَ إِلَیْکَ وَمِنَ الأَحْزَاب مَن یُنکِرُ بَعْضَهُ قُلْ إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللّهَ وَلا أُشْرِکَ بهِ إِلَیْهِ أَدْعُو وَإِلَیْهِ مَآب

و کسانی که به ایشان کتاب آسمانی دادیم از آنچه بر تو نازل شده است ، شادمان می گردند و از این دسته ها کسانی هستند که بخشی از آن را انکار می کنند. بگو: «فقط فرمان دارم که خداوند را عبادت کنم و به او شرک نورزم. فقط به سوی او فرا می خوانم و بازگشتم فقط به سوی اوست».

 

1ـ یهود و نصارا ، از کتاب آسمانی (تورات و انجیل) برخوردار بودند.

والذین ءاتینـهم الکتـب

در اینکه مراد از «الذین ...» چه کسانی اند چند نظر ابراز شده است: 1ـ یهود و نصارا ، 2ـ آنها و مجوس ، 3ـ مسلمانان.

 

2ـ قرآن کتاب نازل شده بر پیامبر(ص)

بما أُنزل إلیک

 

3ـ یهود و نصارا ، در عصر پیامبر(ص) به گروههایی با گرایشهای مختلف ، تقسیم شده بودند.

والذین ءاتینـهم الکتـب یفرحون ... و من الأحزاب من ینکر بعضه

«حزب» ـ چنان چه از«لسان العرب» استفاده می شود ـ به مردمی که دارای اندیشه و رفتاری مشابهند گفته می شود. «ال» در «الأحزاب» عهد ذکری و اشاره به «الذین ...» (یهود و نصارا) دارد. بنابراین آنان در عصر بعثت به چند حزب که هر یک عقاید و گرایشهای متفاوتی داشتند، تقسیم شده بودند.

 

4ـ نزول قرآن بر پیامبر(ص) مایه سرور و شادمانی گروهی از یهود و نصارا بود.

والذین ءاتینـهم الکتـب یفرحون بما أُنزل إلیک

جمله «و من الأحزاب ...» (برخی از یهود و نصارا بخشی از قرآن را نمی پذیرند) حکایت از آن دارد که مراد از «الذین ... یفرحون» همه یهود و نصارا نیستند. از این رو در برداشت سرور و شادمانی به گروهی از آنان نسبت داده شد.

 

5ـ گروههایی از اهل کتاب ، قسمتهایی از قرآن را نمی پذیرفتند و حقانیّت آن را انکار می کردند.

و من الأحزاب من ینکر بعضه

 

6ـ پیامبر(ص) از ناحیه خداوند فرمان داشت که تنها او را بپرستد و برای او شریکی قائل نباشد.

قل إنما أُمرت أن أعبد الله و لا أشرک به

 

7ـ پیامبر(ص) از ناحیه خداوند فرمان داشت ، یکتاپرستی خویش و گریزش از شرک را اعلام کند.

قل إنما أُمرت

 

8ـ لزوم پرستش خدا و ضرورت پرهیز از شرک در عبادت

قل إنما أُمرت أن أعبد الله و لا أُشرک به

 

9ـ گروه هایی از یهود و نصارا دارای گرایشهایی شرک آلود بودند.

و من الأحزاب من ینکر بعضه قل إنما أُمرت أن أعبد الله و لا أُشرک به

چون جمله «قل إنما اُمرت ...» ـ که حاکی از توحید و یکتاپرستی است ـ در پاسخ گروه هایی از یهود و نصارا قرار گرفته است ، معلوم می شود این گروه ها به پرستش غیر خدا و شرک در عبادت روی آورده بودند.

 

10ـ حقایق توحیدی قرآن و دعوت آن به یکتاپرستی و نفی شرک ، عامل مخالفت برخی از یهود و نصارا با آن

و من الأحزاب من ینکر بعضه قل إنما أُمرت أن أعبد الله

طرح مسأله توحید و یکتاپرستی پس از «من ینکر بعضه» گویای این است که از دلایل انکار قرآن از ناحیه برخی احزاب ، اصرار قرآن بر توحید و نفی شرک است.

 

11ـ پیامبر(ص) مردمان را فقط به خداوند یکتا دعوت می کرد و به پرستش او فرا می خواند.

إلیه أدعوا

تقدیم «إلیه» بر «أدعوا» حاکی از حصر است.

 

12ـ بازگشت پیامبر(ص) و نیز سایر انسانها فقط به خداوند است.

و إلیه مئاب

 

«مئاب» به معنای بازگشت است و کسره «مئاب» در آیه شریفه ، حاکی از حذف «یاء» متکلم می باشد. بنابراین «مئاب» یعنی مئابی.

اسلام:

تاریخ صدر اسلام 3

انجیل:

انجیل از کتب آسمانی 1

انسان:

فرجام انسان ها 12

اهل کتاب: 1

اهل کتاب و قرآن 5

بازگشت به خدا: 12

توحید:

آثار دعـوت به توحید عبـادی 10; دعـوت به توحید عبادی11

تورات:

تورات از کتب آسمانی 1

شرک:

آثار دعوت به اجتناب از شرک 10; اجتناب از شرک عبادی 8

عبادت:

اهمیت عبادت خدا 8

قرآن:

آثار نزول قرآن 4; تکذیب بخشی از قرآن 5; مخالفان قرآن 10; مکذبان قرآن 5; نزول قرآن 2

گرایشها:

گرایش به شرک 9

محمد(ص):

اعلام تبری محمد(ص) 7; اعلام توحید محمد(ص) 7; تکلیف محمد(ص) 6، 7; توحید عبادی محمد(ص) 6، 7; دعوتهای محمد(ص) 11; فرجام محمد(ص) 12; کتاب آسمانی محمد(ص) 2; محمد(ص) و شرک عبادی 6، 7; وحی به محمد(ص) 4

مسیحیان:

ساختار اجتماعی مسیحیان صدراسلام 3; شرک مسیحیان 9; عوامل سرور مسیحیان 4; عوامل مخالفت مسیحیان 10; کتاب آسمانی مسیحیان 1; گرایشهای مسیحیان 9; مسیحیان و قرآن 10

مشرکان: 9

یهود:

ساختار اجتماعی یهود صدراسلام 3; شرک یهود 9; عوامل سرور یهود 4; عوامل مخالفت یهود 10; کتاب آسمانی یهود 1; گرایشهای یهود 9; یهود و قرآن 10