تفسیر آیات قرآن کریم – سوره توبه – آیه ۸۲ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَلْیَضْحَکُواْ قَلِیلاً وَلْیَبْکُواْ کَثِیرًا جَزَاء بمَا کَانُواْ یَکْسبُونَ

پس باید آنان اندکی بخندند [آن هم فقط در دنیا ]و باید [در آخرت ]بسیار گریه کنند، که سزایی است در برابر آنچه مرتکب می شدند.

 

1 ـ خوشحالی و خنده منافقان متخلف از جهاد، اندک و زودگذر در مقایسه با عذابها و گریه های اخروی آنان

فلیضحکوا قلیلا و لیبکوا کثیراً

برداشت فوق بر این اساس است که جمله «فلیضحکوا» در مورد دنیا و «و لیبکوا» در مورد آخرت باشد.

 

2 ـ شادی اندک و رنج طولانی منافقان در دنیا، بازتاب عملکرد آنان و کیفر الهی برای ایشان

فلیضحکوا قلیلا و لیبکوا کثیراً جزاء بما کانوا یکسبون

برداشت فوق بدین احتمال است که خنده و گریه در «فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً» هر دو مربوط به دنیا باشد.

 

3 ـ گریه های طولانی منافقان در آتش سوزان دوزخ

قل نار جهنم أشد ... و لیبکوا کثیراً

برداشت فوق با توجّه به این است که «فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً» متفرع بر «قل نار جهنم أشد حراً» در آیه قبل باشد.

 

4 ـ متخلفان از جهاد، نباید از تخلف خویش مسرور گردند; بلکه باید از پیامد ناگوار ترک این فریضه، محزون و غمزده باشند.

فرح المخلفون ... فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً

 

5 ـ خوشیهای دنیا در مقایسه با رنجهای اخروی برای گناهکاران بسی ناچیز است.

فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً

 

6 ـ تخلف از جهاد و فرمان رسول خدا (ص) و اخلال در بسیج و تجهیز سپاه اسلام، جرمی است بزرگ.

خلف رسول اللّه ... قالوا لاتنفروا ... قل نار جهنم ... جزاء بما کانوا یکسبون

 

7 ـ توجّه به شدت حرارت آتش دوزخ، عامل خشنودی اندک انسان و گریه طولانی وی در دنیا و بیم او بر فرجام خویش

قل نار جهنم أشد حراً ... فلیضحکوا قلیلاً و لیبکوا کثیراً

 

8 ـ استمرار بر گناه، مسلتزم عذاب دوزخ و رنج طولانی

قل نار جهنم أشد ... جزاء بما کانوا یکسبون

«کانوا یکسبون» مفید استمرار است. زیرا فعل مضارع آن گاه که با «کان» و نظایر آن استعمال شود، بر استمرار دلالت می کند.

 

9 ـ کیفرهای الهی در قیامت بازتاب کردار ناشایست خود انسانهاست.

و لیبکوا کثیراً جزاء بما کانوا یکسبون

با توجّه به اینکه خداوند، گریه و رنج طولانی را کیفر گناهان طولانی و مستمر کافران و منافقان قرار داده است، برداشت فوق استفاده می شود.

 

تزکیه:

عوامل تزکیه 7

جرایم:

مراتب جرایم 6

جهاد:

جرم اخلال در جهاد 6; جرم تخلف از جهاد 6; متخلفان از جهاد و اندوه 4; متخلفان از جهاد و سرور 4

جهنم:

موجبات جهنم 8

خدا:

کیفرهای خدا 2، 9

ذکر:

آثار ذکر آتش جهنم 7

رفتار:

پایه های رفتار 7

رنج:

موجبات رنج های طولانی 8

سرور:

عوامل تعدیل سرور دنیوی 7; کمی سرور دنیوی 5

عصیان:

جرم عصیان از محمّد (ص) 6

عمل:

آثار عمل 2; آثار عمل ناپسند 9

فرجام اندیشی:

عوامل فرجام اندیشی 7

کیفر:

موجبات کیفر اخروی 9

گریه:

عوامل گریه پسندیده 7

گناه:

آثار اصرار بر گناه 8

گناهکاران:

رنجهای اخروی گناهکاران 5; کمی سرور گناهکاران 5

منافقان:

خنده منافقان 1; رنجهای طولانی منافقان 2; کمی سرور منافقان 1، 2; کیفر دنیوی منافقان 2; گریه اخروی منافقان 1، 3; گریه طولانی منافقان 3; منافقان در جهنم 3; منافقان متخلف از جهاد 1