تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء – آیه 57 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَتَاللَّهِ لَأَکِیدَنَّ أَصْنَامَکُم بَعْدَ أَن تُوَلُّوا مُدْبرِینَ

و به خدا قسم بعد از آن که شما پشت کردید و رفتید در باره بت های شما حیله و تدبیری خواهم کرد.

1- سوگند مؤکد ابراهیم(ع) بر حیله و تدبیر کردن، برای ضربه زدن به بت ها در غیاب بت پرستان

و تاللّه لأکیدنّ أصنـمکم بعد أن تولّوا مدبرین

«کید» به معنای حیله و تدبیری پنهانی برای ضربه زدن به غیر است.

2- سوگند یادکردن با نام مقدس «اللّه»، برای احیای حق و هدایت دیگران جایز است.

و تاللّه لأکیدنّ

3- تصمیم ابراهیم(ع) بر نابودی بت و بت پرستی، پس از یک سلسله کار فرهنگی و فکری او برای هدایت و اصلاح اندیشه مردمان بود.

لقد کنتم ... فی ضلـل مبین ... ربّکم ربّ السموت ... و تاللّه لأکیدنّ أصنـمکم بعد أن تولّوا مدبرین

برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که حضرت ابراهیم(ع) در آغاز مخالفت با بت پرستی، پدر و قومش را مخاطب قرار داد و یک سلسله دلایل روشن بر اثبات توحید و نفی شرک به آنان ارائه کرد. سپس در مرحله دوم تهدید نمود که بت ها را نابود خواهد کرد و در نهایت به تهدید خود عمل کرد و همه بت ها را نابود ساخت.

4- حضرت ابراهیم(ع) در مبارزه علیه بت پرستی، دارای عزمی راسخ و شجاعت بسیار بود.

تاللّه لأکیدنّ أصنـمکم

تأکید کلام حضرت ابراهیم(ع) به وسیله «تاء» و «لام» قسم (تاللّه لأکیدنّ ...)، دلیل بر عزم راسخ آن حضرت است. اظهار چنین کلام مؤکدی در حضور بت پرستان ـ که حرف خطاب «کم» در «أصنامکم» و نیز مخاطب آمدن فعل «تولّوا» بر آن دلالت دارد ـ گویای شجاعت بسیار ایشان است.

5- کیفیت مبارزه و چگونگی مواضع ابراهیم(ع) علیه بت پرستان، متناسب با شرایط موجود و توانایی های خود آن حضرت بود.

تاللّه لأکیدنّ أصنـمکم بعد أن تولّوا مدبرین

تصمیم ابراهیم(ع) به از بین بردن بت ها به طور مخفی و هنگامی که مردم حضور ندارند، حکایت از این دارد که او توانایی انجام چنین کاری در حضور مردم به صورت آشکار نداشت. بنابراین مبارزه آن حضرت متناسب و همسو با شرایط و مقدورات او بوده است.

6- قوم ابراهیم، معبد و جایگاهی خاص برای پرستش بت ها داشتند.

لأکیدنّ أصنـمکم بعد أن تولّوا مدبرین

مقصود از پشت کردن و رفتن قوم ابراهیم، ممکن است در رابطه با بتخانه ها و محل اجتماع بت ها باشد; یعنی، وقتی شما پشت به بتخانه ها کردید و به خانه ها و هر جای دیگر رفتید، من به سراغ بت ها خواهم رفت و علیه آنها چاره اندیشی خواهم کرد. از این سخن استفاده می شود که قوم ابراهیم دارای معبد و جایگاه ویژه برای پرستش بت ها بودند.

7- «عن أبی جعفر(ع): ... فلمّا تولّوا عنه مدبرین إلی عید لهم دخل إبراهیم(ع) إلی آلهتهم بقدوم فکسرها إلاّ کبیراً لهم ;

از امام باقر(ع) روایت شده: چون نمرودیان از ابراهیم(ع) دور شدند و به طرف محل جشن ویژه خود رفتند، آن حضرت با تیشه داخل بتخانه شد و غیر از بت بزرگ، همه بت ها را شکست...».(1)

ابراهیم(ع)

بت شکنی ابراهیم(ع) 1، 3، 7; تدبیر ابراهیم(ع) 1; سوگند ابراهیم(ع) 1; شجاعت ابراهیم(ع) 4; شرک ستیزی ابراهیم(ع) 3، 4، 7; فضایل ابراهیم(ع) 4 ; قاطعیت ابراهیم(ع) 4; قدرت ابراهیم(ع) 5; قصه ابراهیم(ع) 1، 3، 7; ویژگیهای شرک ستیزی ابراهیم(ع) 5

احکام 2

روایت 7

سوگند

احکام سوگند 2; سوگند برای احیای حق 2; سوگند به الله 2; سوگند جایز 2

شرک ستیزی

سوگند بر شرک ستیزی 1

قوم ابراهیم

معبد قوم ابراهیم 6; هدایت قوم ابراهیم 3

هدایت

روش هدایت 3

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 8، ص 369، ح 559; تفسیر برهان، ج 3، ص 63، ح 2.