تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الواقعه – آیه 63 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَفَرَأَیْتُم مَّا تَحْرُثُونَ

پس به من خبر دهید که آنچه را می کارید،

1 - فرایند جوانه زدن دانه ها از دل خاک، رشد و نمو کردن و بالاخره به ثمر نشستن آنها، شایان مطالعه و تأمل

أفرءیتم ما تحرثون

«حرث» (مصدر «تحرثون»)، به عمل شخم زدن زمین و پاشیدن دانه ها در آن گفته می شود. با توجه به آیات بعد، آیه شریفه، درصدد تشویق منکران معاد به مطالعه کردن در چگونگی رشد و نموّ و به ثمر رسیدن بذر است که آنان تنها نقش شخم زدن زمین و پاشیدن دانه ها را به عهده دارند; و نه بیشتر از آن.

2 - نقش انسان تنها شخم زدن زمین و پاشیدن بذر در آن است; و نه بیشتر از آن.

أفرءیتم ما تحرثون

در آیه شریفه، تنها «حرث» (عمل آماده کردن زمین و پاشیدن دانه ها در آن)، به انسان نسبت داده شده است.

3 - رویش و رشد دانه ها در بستر خاک، نمودی از قدرت الهی و نشانی روشن از امکان معاد

أفرءیتم ما تحرثون

روی سخن در این آیه، با منکران معاد است. تشویق آنان به مطالعه در چگونگی رشد گیاهان، بیانگر مطلب یاد شده است.

4 - توصیه منکران معاد از سوی خداوند، به مطالعه در چگونگی رشد و نموّ دانه های پاشیده شده در زمین بهوسیله کشاورزان، برای پی بردن به قدرت الهی و پذیرش امکان معاد

أفرءیتم ما تحرثون

انسان

نقش انسان 2

ایمان

زمینه ایمان به معاد 4

تعقل

تعقل در رشد گیاهان 1، 4

خدا

توصیه های خدا 4; نشانه های قدرت خدا 3

زمین

بذرپاشی در زمین 2; شخم زمین 2

گیاهان

منشأ رشد گیاهان 3; منشأ رویش گیاهان 3

معاد

توصیه به مکذبان معاد 4; دلایل معاد 3