تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الرحمن – آیه 46 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ

و هر کس از مقام پروردگارش بترسد دو باغ دارد.

1 - بیمناکان دادگاه عدل الهی و حضور در محضر او، برخوردار از دو بوستان

و لمن خاف مقام ربّه جنّتان

در صورتی که مراد از «مقام ربّه» محضر پروردگار در قیامت باشد، برداشت یاد شده به دست می آید.

2 - بیم دارندگان از گناه و مخالفت پروردگار، بهره مند از دو بهشت

و لمن خاف مقام ربّه جنّتان

خوف از مقام پروردگار، می تواند کنایه از ترک گناه و پرهیز از مخالفت با فرمان پروردگار باشد. برداشت بالا بر پایه این احتمال است.

3 - توجه به نظارت ربوبی و مداوم خداوند بر خلق، زمینه ساز مراقبت جدی بر عمل و برخورداری از پاداش عظیم الهی

و لمن خاف مقام ربّه جنّتان

برداشت یاد شده بر این اساس است که مراد از «مقام ربّه» جایگاه ربوبیت خداوند باشد که همواره بر خلق اشراف دارد و هرگز از آن غفلت نمی کند و سزا است که خلق، از چنین نظارتی بیم داشته باشند.

4 - بیمناکان از مقام پروردگار، برخوردار از بهشتی مادی و بهشتی معنوی *

و لمن خاف مقام ربّه جنّتان

تثنیه آمدن «جنّتان» ممکن است اشاره به مطلب بالا داشته باشد; چه این که برخی از مفسران نیز بدان اشاره کرده اند.

5 - بیمناکان از مقام پروردگار، برخوردار از بهشتی در قبال عمل و بهشتی دیگر از فضل الهی *

و لمن خاف مقام ربّه جنّتان

طبق نظر برخی از مفسران، تثنیه آمدن «جنّتان» نظر به مطلب بالا دارد.

6 - «عن أبی عبداللّه(ع) فی قول اللّه عزّوجلّ: «و لمن خاف مقام ربّه جنّتان» قال: من علم أنّ اللّه یراه و یسمع ما یقول... فیحجزه ذلک عن القبیح من الأعمال فذلک الذی خاف مقام ربّه و نهی النفس عن الهوی;(1)

از امام صادق(ع) روایت شده که درباره «و لمن خاف مقام ربّه جنّتان» فرمود: آن کس که بداند خداوند او را می بیند و کلام وی را می شنود... و این دانستن، او را از اعمال زشت بازدارد; این همان کسی است که از مقام خداوند ترسیده و نفس خود را از هواپرستی بازداشته است».

بهشت

بهشت مادی 4; بهشت معنوی 4; تعدد بهشت 2

پاداش

زمینه پاداش 3

ترس

آثار ترس از خدا 6

خداترسان

پاداش خداترسان 5; تعدد باغهای اخروی خداترسان 1; خداترسان در بهشت 2، 4، 5; فضایل خداترسان 1، 2، 4، 5

ذکر

آثار ذکر نظارت خدا 3، 6

روایت 6

عمل

موانع عمل ناپسند 6

فضل خدا

مشمولان فضل خدا 5

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 2، ص 70، ح 10; نورالثقلین، ج 5، ص 196، ح 48.