تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الرحمن – آیه 32 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَبأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ

پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟

1 - سرزنش شدن تکذیب گران و کافران جن و انس از سوی خداوند، به خاطر بی توجهی آنان به موضوع حسابرسی اعمال خلق در قیامت و کیفر و پاداش الهی در آن

سنفرغ لکم أیّه الثقلان . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

استفهام در «فبأیّ ءالآء» توبیخی است و تثنیه آمدن «کما» و «تکذّبان» به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.

2 - اصل حسابرسی اعمال خلق در نظام جهان، نعمتی الهی، انکارناپذیر و غیر قابل تکذیب

سنفرغ لکم ... فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

تعبیر «سنفرغ لکم...»، می تواند نویدی باشد به از بین نرفتن اعمال خلق و به حساب آمدن نهایی آن و «ءالآء» نیز بر این نعمت الهی اطلاق شده باشد.

3 - توجه به حتمی بودن حسابرسی اعمال، زمینه ساز شناخت پروردگار و بازدارنده خلق از کفر و تکذیب

سنفرغ لکم ... فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

برداشت یاد شده از آن جا است که خداوند، برای دور ساختن خلق از کفر و تکذیب حق، حتمی بودن حسابرسی اعمال را یادآور شده است.

4 - جن، همانند انسان دارای مسؤولیت و کیفر و پاداش در آخرت

سنفرغ لکم أیّه الثقلان . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

5 - ربوبیت الهی در حق جن و انس، مستلزم برپا داشتن نظام حسابرسی اعمال برای آنان

سنفرغ لکم أیّه الثقلان . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

ارتباط «ربّکما» با محتوای آیه قبل، بیانگر مطلب یاد شده است.

6 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن، همانند آدمیان

فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان

انسان

پاداش اخروی انسان ها 4; تکلیف انسان 4; حسابرسی اخروی انسان 5; کیفر اخروی انسان ها 4

جن

پاداش اخروی جن 4; تشابه جن با انسان 4، 6; تکلیف جن 4; جنیان کافر 6; جنیان مکذب 6; حسابرسی اخروی جن 5; سرزنش جنیان کافر 1; کیفر اخروی جن 4

خدا

آثار ربوبیت خدا 5; تکذیب ناپذیری نعمتهای خدا 2; زمینه خدا شناسی 3; سرزنشهای خدا 1

ذکر

ذکر حتمیت حسابرسی عمل 3

عمل

منشأ حسابرسی عمل 5

غفلت

غفلت از پاداش اخروی 1; غفلت از حسابرسی اخروی 1; غفلت از کیفر اخروی 1

کافران

سرزنش کافران 1

کفر

موانع کفر 3

نعمت

نعمت حسابرسی عمل 2