تفسیر آیات قرآن کریم – سوره یس – آیه 60 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبینٌ

آیا با شما ای فرزندان آدم! عهد نکردم که شیطان را پرستش نکنید که همانا او برای شما دشمنی نمایان است؟

 

1 - اطاعت نکردن از شیطان و تسلیم نشدن در برابر او، توصیه خداوند به فرزندان آدم

 

ألم أعهد إلیکم یـبنی ءادم أن لاتعبدوا الشیطـن

بیشتر مفسران برآنند که مقصود از «عهد» در آیه شریفه، «توصیه» است; زیرا در این معنا ـ به ویژه آن گاه که با «إلی» متعدی شود ـ بسیار به کار رفته است. مقصود از «عبادت شیطان» نیز، اطاعت و حرف شنوی از شیطان است; نه پرستش او. تعبیر به عبادت می تواند به این دلیل باشد که او در برابر فرمان به عبادت خدا (و أن اعبدونی)، به عبادت خدایان دیگر فرمان می دهد.

 

2 - کسانی که به توصیه خداوند مبنی بر اطاعت نکردن از شیطان توجه نکنند، مورد سرزنش او قرار دارند.

 

ألم أعهد إلیکم یـبنی ءادم أن لاتعبدوا الشیطـن

برداشت یاد شده، از لحن سرزنش آمیز آیه شریفه به دست می آید.

 

3 - اطاعت از شیطان، به منزله عبادت او است.

 

ألم أعهد إلیکم یـبنی ءادم أن لاتعبدوا الشیطـن

 

4 - امر و نهی کردن و فرمان دادن، نقش شیطان در ارتباط با انسان ها است.

 

ألم أعهد إلیکم یـبنی ءادم أن لاتعبدوا الشیطـن

با توجه به کاربرد «عبادت» در معنای «اطاعت» (در آیه شریفه)، برداشت یاد شده به دست می آید.

 

5 - پیروی از شیطان، جرم است و پیروان او مجرم اند.

 

و امـتزوا الیوم أیّها المجرمون . ألم أعهد إلیکم یـبنی ءادم أن لاتعبدوا الشیطـن

از ارتباط میان آیه شریفه و آیه پیش ـ که خطاب به مجرمان بود ـ برداشت یاد شده به دست می آید.

 

6 - نقش شیطان، در پیدایش جرم و تبه کاری در میان بنی آدم

 

أیّها المجرمون . ألم أعهد إلیکم یـبنی ءادم أن لاتعبدوا الشیطـن

سرزنش کردن مجرمان به علت اطاعت از شیطان، می تواند بیانگر این نکته باشد که شیطان، مشوق و تحریک کننده انسان به انجام جرم و تبه کاری است.

 

7 - شیطان، دشمن مسلّم و آشکار انسان است.

 

إنّه لکم عدوٌّ مبین

 

8 - دشمنی شیطان نسبت به انسان، امری روشن و تردیدناپذیر است.

 

أن لاتعبدوا الشیطـن إنّه لکم عدوٌّ مبین

برداشت یاد شده از این رو است که جمله «إنّه لکم...» (یعنی مسلّم بودن دشمنی شیطان نسبت به انسان)، تعلیل برای نهی از پیروی او قرار گرفته است و تعلیل به امری آن گاه صحیح است که آن امر، از امور مسلّم و روشن باشد.

 

9 - دشمنی و بدخواهی شیطان برای انسان، فلسفه توصیه خداوند به اطاعت نکردن از شیطان

 

أن لاتعبدوا الشیطـن إنّه لکم عدوٌّ مبین

 

10 - ضرورت اطاعت نکردن از دشمن، امری است بدیهی و روشن.

 

أن لاتعبدوا الشیطـن . إنّه لکم عدوٌّ مبین

برداشت یاد شده از تعلیل «إنّه لکم عدو مبین» استفاده می شود; زیرا تعلیل در چنین مواردی، حاکی از تعمیم حکم است.

 

11 - اطاعت از دشمن، امری است مذموم و ناپسند.

 

ألم أعهد إلیکم ... إنّه لکم عدوٌّ مبین

 

12 - احکام و توصیه های الهی، برخوردار از حکمت و فلسفه و در جهت منافع و مصالح انسان ها است.

 

ألم أعهد إلیکم یـبنی ءادم أن لاتعبدوا الشیطـن إنّه لکم عدوًّ مبین

توصیه خداوند به اطاعت نکردن از شیطان و بیان فلسفه و چرایی آن (إنّه لکم عدوٌّ مبین)، حاکی از حقیقت یاد شده است.

احکام

فلسفه احکام 12

اطاعت

حقیقت اطاعت از شیطان 3; سرزنش اطاعت از دشمنان 11

انسان

دشمنان انسان 7، 8; مصالح انسان ها 12; منافع انسان ها 12

جرم

منشأ جرم 6

خدا

توصیه های خدا 1، 9; سرزنشهای خدا 2; فلسفه توصیه های خدا 12

شیطان

آثار دشمنی شیطان 9; اوامر شیطان 4; جرم پیروی از شیطان 5; سرزنش پیروان شیطان 2; عبادت شیطان 3; فلسفه نهی از عبادت شیطان 9; نقش شیطان 4، 6; نواهی شیطان 4; نهی از عبادت شیطان 1، 10; وضوح دشمنی شیطان 7، 8

عمل

عمل ناپسند 11

مجرمان 5