تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 60 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَاصْبرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذینَ لَا یُوقِنُونَ

پس صبر پیشه کن که حتماً وعده خدا [در مورد نصرت تو] حق است، مبادا آنان که اهل یقین نیستند تو را به سبک سری وادارند.

 

1 - پیامبر(ص) به صبر در برابر تبلیغات سوء کافران، موظف بود.

 

فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ

متعلق صبر، محذوف است که به قرینه «و لئن جئتهم بأیة لیقولنّ الذین کفروا...» می تواند برخوردهای ایذایی و تبلیغاتی سوء کافران باشد.

 

2 - وعده نصرت خدا به پیامبر(ص) حتمی و تخلف ناپذیر است.

 

فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ

متعلق وعده، در این آیه، به قرینه دعوت خداوند از پیامبر(ص) برای صبر پیشه کردن در برابر مخالفت های کافران، می تواند نصرت خدا باشد.

 

3 - وعده های خداوند، حق و تخلف ناپذیر است.

 

إنّ وعد اللّه حقّ

 

4 - ایمان به وعده الهی به نصرت جبهه حق، زمینه ساز پیدایش روحیه صبر و شکیبایی است.

 

فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ

یادآوری «إنّ وعد اللّه حقّ» که به منزله تعلیل برای فرمان به صبر است، می تواند برای مطمئن ساختن پیامبر(ص) به ثمره صبر باشد. در نتیجه، در صورتی که ایمان حاصل شود که وعده خدا تخلف ندارد، شخص، آمادگی بیشتری برای صبر در راه خدا پیدا می کند.

 

5 - لزوم صبر و شکیبایی در برابر تلاشها و تبلیغات سوء

 

و لئن جئتهم بأیة لیقولنّ الذین کفروا... فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ

 

6 - خداوند، خواهان شخصیتی عزیز و مقتدر برای پیامبر(ص) است.

 

و لایستخفّنّک الذین لایوقنون

 

7 - خداوند، پیامبر(ص) را برای حفظ اقتدار روحی خویش و راه ندادن هیچ گونه اضطرابی به خود، در برابر تبلیغات کافران، فرمان داده است.

 

إن أنتم إلاّ مبطلون... فاصبر... و لایستخفّنّک الذین لایوقنون

 

8 - ناشکیبایی در برابر دشمن، زمینه خفیف و خوار شدن است.*

 

فاصبر ... و لایستخفّنّک الذین لایوقنون

احتمال دارد مراد از «إستخفاف» خفیف کردن و موهون کردن باشد، چنان چه در لسان العرب آمده است: «واستخفّه: طَلَبَ خِفَّتَه». ذکر «و لایستخفّنّک» پس از دستور به صبر، می تواند اشاره به این حقیقت باشد که عدم صبر، خفت می آورد.

 

9 - کافران، به تحقق وعده نصرت خداوند، ناباورند.

 

إنّ وعد اللّه حقّ و لایستخفّنّک الذین لایوقنون

مراد از «الذین لایوقنون» می تواند کافرانی باشد که در آیات پیش از آنان سخن به میان آمده است. لازم به ذکر است که متعلق «لایوقنون» می تواند همین وعده ای باشد که در آیه آمده است.

 

10 - کافران مکه، درصدد تحقیر و خوار ساختن پیامبر(ص) بودند.

 

و لایستخفّنّک الذین لایوقنون

دعوت از پیامبر(ص) به صبر در برابر کافران و نیز توصیه به مراقبت از خود که مبادا کافران آن حضرت را خفیف و خوار کنند، می تواند بازگو کننده وضعیّت رفتاری کافران درباره پیامبر(ص) باشد.

 

11 - کافران مکه، درصدد بودند تا با تبلیغات خود، در مواضع عقیدتی پیامبر(ص) سستی ایجاد کنند.

 

إن أنتم إلاّ مبطلون... و لایستخفّنّک الذین لایوقنون

برخی بر این عقیده اند که معنای «لایستخفّنّک»، «لاینفز عن دینک» (بیرون نبرند تو را از دین ات) است (لسان العرب). «و لایستخفّنّک الذین لایوقنون» می تواند بیانِ نوعِ اثری باشد که مشرکان، با «إن أنتم إلاّ مبطلون» درصدد ایجاد آن بودند.

 

12 - امکان آسیب پذیری روحی پیامبر(ص) در برابر تبلیغات و اذیت های کافران

 

و لایستخفّنّک الذین لایوقنون

ایمان

آثار ایمان 4; ایمان به وعده های خدا 4

تحقیر

زمینه تحقیر 8

خدا

امدادهای خدا 2، 4، 9; تکذیب وعده های خدا 9; حتمیت وعده های خدا 2، 3

سختی

صبر در سختی 5

شخصیت

آسیب شناسی شخصیت 8

صبر

آثار بی صبری 8; زمینه صبر 4

کافران

اذیتهای کافران 12; بی ایمانی کافران 9; کافران و محمد(ص) 1، 7، 12

کافران مکه

روش برخورد کافران مکه 10، 11

محمد(ص)

آسیب پذیری محمد(ص) 12; اذیت محمد(ص) 12; امداد به محمد(ص) 2; تبلیغ علیه محمد(ص) 1; تحقیر محمد(ص) 10; تقویت روحیه محمد(ص) 7; حفظ اقتدار محمد(ص) 6; حفظ شخصیت محمد(ص) 6; دلداری به محمد(ص) 7; صبر محمد(ص) 1; عقیده محمد(ص) 11; مسؤولیت محمد(ص) 1، 7