تفسیر آیات قرآن کریم – سوره یس – آیه 45 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ اتَّقُوا مَا بَیْنَ أَیْدیکُمْ وَمَا خَلْفَکُمْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ

و چون به آنان گفته شود: از آنچه پیش رو و آنچه پشت سر شما است پروا داشته باشید، شاید مورد رحمت واقع شوید [توجّه نمی کنند].

1 - کافران صدراسلام، نسبت به هشدارهای الهی مبنی بر پرهیز از گناه و رفتاری که موجب مجازات الهی در دنیا (عذاب استیصال) و در آخرت می شود، بی اعتنایی کرده و گوش فرانمی دادند.

و إذا قیل لهم اتّقوا ما بین أیدیکم و ما خلفکم

بیشتر مفسران برآنند که مقصود از «ما بین أیدیکم» (آنچه در پیش روی شما است) گناهانی است که موجب مجازات های الهی در دنیا (همچون غرق شدن) می شود و مقصود از «ما خلفکم» (آنچه پشت سر شما است) گناهانی است که بعداً موجب مجازات الهی در آخرت می گردد. گفتنی است که تعبیر به «پشت سر» از آن رو است که هنوز نیامده و گویی پشت سر انسان در حرکت است. جواب «إذا»، به قرینه ذیل آیه بعد (کانوا عنها معرضین) «أعرضوا» است.

2 - کافران صدراسلام، مردمی لجوج و پندناپذیر بودند.

و إذا قیل لهم اتّقوا ما بین أیدیکم و ما خلفکم

3 - کافران صدراسلام، به بهره مند شدن از رحمت و لطف خدا در سایه پرهیز از گناهان فراخوانده شدند.

و إذا قیل لهم اتّقوا ما بین أیدیکم و ما خلفکم لعلّکم ترحمون

4 - پرهیز از گناه و توبه از خطاهای گذشته، موجب جلب رحمت و لطف خداوند است.

و إذا قیل لهم اتّقوا ما بین أیدیکم و ما خلفکم لعلّکم ترحمون

5 - تنها در سایه پرهیز از گناه و توبه از خطاهای گذشته، می توان به رحمت و لطف خدا امیدوار بود.

و إذا قیل لهم اتّقوا ... لعلّکم ترحمون

به کار رفتن کلمه «لعلّ» که برای ترجّی و امیدواری است، می تواند بیانگر مطلب یاد شده باشد.

6 - لزوم پرهیز از گناهان و توبه از خطاهای گذشته، به منظور جلب رحمت و لطف خداوند

و إذا قیل لهم اتّقوا ما بین أیدیکم و ما خلفکم لعلّکم ترحمون

لزوم پرهیز از گناهان و توبه ... از فعل امرِ «اتّقوا» به دست می آید.

7 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: معناه إتّقوا ما بین أیدیکم من الذنوب و ما خلفکم من العقوبة;(1)

از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: معنای «و إذا قیل لهم اتّقوا ما بین أیدیکم و ما خلفکم» این است که بپرهیزید از گناهانی که در پیش رو دارید و از کیفرهایی که به دنبال شما است».

اسلام

تاریخ صدر اسلام 1، 2

امیدواری

امیدواری به رحمت خدا 5; امیدواری به لطف خدا 5

توبه

آثار توبه 4، 5، 6

خدا

بی اعتنایی به هشدارهای خدا 1; موجبات رحمت خدا 3، 4، 6

روایت 7

عذاب

موجبات عذاب های اخروی 1; موجبات عذاب های دنیوی 1

کافران

بی اعتنایی کافران صدراسلام 1; دعوت از کافران صدراسلام 3; عبرت ناپذیری کافران صدراسلام 2; لجاجت کافران صدراسلام 2

کیفر

عوامل کیفر 7

گناه

آثار اجتناب از گناه 3، 4، 5، 6; اهمیت اجتناب از گناه 7

پی نوشت ها :

1. مجمع البیان، ج 8، ص 667; نورالثقلین، ج 4، ص 387، ح 57.