تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نمل – آیه 45 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَی ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ فَإِذَا هُمْ فَرِیقَانِ یَخْتَصِمُونَ

و همانا ما به سوی [قوم] ثمود برادرشان صالح را فرستادیم [با این پیام] که خدا را پرستش کنید، پس ناگهان آنان دو گروه شدند که باهم مجادله می کردند.

1 - صالح(ع)، رسول و فرستاده خدا به سوی قوم ثمود

و لقد أرسلنا إلی ثمود ... صـلحًا

2 - رسالت پیامبر اسلام، تداوم خط رسولان پیشین

و إنّک لتلقّی القرءان من لدن حکیم علیم ... و لقد أرسلنا إلی ثمود أخاهم صـلحًا

با توجه به ارتباط بخش های این سوره با یکدیگر، استفاده می شود که یادکرد رسالت پیامبران گذشته، در مقام افاده این معنا است که رسالت پیامبراسلام(ص) امری شگفت و بی سابقه نیست; بلکه حرکتی در تداوم خط رسولان قبلی است.

3 - رابطه خویشاوندی صالح پیامبر با قوم ثمود

و لقد أرسلنا إلی ثمود أخاهم صـلحًا

قید «أخاهم» هر چند کنایه از رحمت و عطوفت است; لکن با توجه به این که این تعبیر در مورد برخی از پیامبران به کار نرفته است ـ با این که همه پیامبران نسبت به قومشان رحمت و عطوفت داشته اند ـ می توان گفت واژه یاد شده اشاره به پیوند خویشاوندی نیز دارد.

4 - موضع صالح(ع) در میان جامعه خود، موضعی برادرانه و خیرخواهانه

و لقد أرسلنا إلی ثمود أخاهم صـلحًا

واژه «أخاهم» چه دلالت بر خویشاوندی داشته باشد یا نداشته باشد، در هر صورت عطوفت و رحمت صالح پیامبر را نسبت به قومش می رساند.

5 - دعوت به پرستش خدای یگانه، مهم ترین و نخستین پیام صالح برای ثمودیان

و لقد أرسلنا إلی ثمود ... أن اعبدوا اللّه

اهمیت پیام و نخستین بودن آن از این جهت استفاده می شود که آیه شریفه دعوت به خداپرستی را در رأس همه پیام ها و قبل از هر پیام دیگر آورده است.

6 - رهیابی مردم به پرستش خدای یگانه، محوری ترین هدف رسالت پیامبران

و لقد أرسلنا ... أن اعبدوا اللّه

بدیهی است آنچه در رأس دعوت ها قرار گیرد، در واقع اساس و محور برنامه های بعدی به حساب آمده و راه را برای حرکت های جدید خواهد گشود.

7 - دو دستگی قوم ثمود در مواجهه با پیام توحیدی صالح(ع)

فإذا هم فریقان

8 - دودستگی ثمودیان در برابر دعوت صالح(ع)، همراه با خصومت مستمر میان آنان بود.

فإذا هم فریقان یختصمون

فعل مضارع «یختصمون» افاده استمرار می کند.

9 - «عن أبی جعفر(ع) فی قوله: «...فإذا هم فریقان یختصمون» یقول: مصدّق و مکذّب...;(1)

از امام باقر(ع) درباره سخن خدا «...فإذا هم فریقان یختصمون» روایت شده که آن دو گروه یکی تصدیق کننده رسالت صالح بود و دیگری تکذیب کننده آن».

انبیا

مهمترین رسالت انبیا 6

توحید

دعوت به توحید عبادی 5، 6

رسولان خدا 1

روایت 9

صالح(ع)

برادری صالح(ع) 4; خویشاوندان صالح(ع) 3; خیرخواهی صالح(ع)4; روش برخورد صالح(ع) 4; مهمترین رسالت صالح(ع) 5; نبوت صالح(ع) 1

قوم ثمود

اختلاف قوم ثمود 7، 8; انبیای قوم ثمود 1; تاریخ قوم ثمود 7، 8; خویشاوندی قوم ثمود با صالح(ع) 3; دشمنی قوم ثمود 8; دعوت از قوم ثمود 5; کافران قوم ثمود 9; مؤمنان قوم ثمود 9

محمد(ص)

رسالت محمد(ص) 2

نبوت

استمرار نبوت 2

پی نوشت ها :

1. تفسیر قمی، ج 2، ص 132; نورالثقلین، ج 4، ص 93، ح 85.