تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ص – آیه 45 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَاذْکُرْ عِبَادَنَا إبْرَاهِیمَ وَإِسْحَقَ وَیَعْقُوبَ أُوْلِی الْأَیْدی وَالْأَبْصَارِ

و به یاد آور بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب را که دارای قوّت و بصیرت بودند.

 

1 - یادآوری سرگذشت ابراهیم، اسحاق و یعقوب(علیهم السلام)، توصیه خداوند به پیامبر(ص)

 

و اذکر عبـدنا إبرهیم و إسحـق و یعقوب

 

2 - سرگذشت ابراهیم، اسحاق و یعقوب (علیهم السلام)، درس آموز و سازنده برای پیامبر(ص) و مؤمنان

 

و اذکر عبـدنا إبرهیم و إسحـق و یعقوب

توصیه خداوند به پیامبر(ص)، مبنی بر یادآوری سرگذشت حضرت ابراهیم(ع) و... می تواند به منظور درس آموزی و سازندگی باشد.

 

3 - ابراهیم، اسحاق و یعقوب (علیهم السلام)، از بندگان حقیقی و بلندمرتبه خداوند

 

عبـدنا إبرهیم و إسحـق و یعقوب

تصریح به عبد بودن ابراهیم، اسحاق و یعقوب (علیهم السلام) ـ با آن که همه انسان ها عبد هستند ـ و نیز اضافه آن به ضمیر جلاله (نا)، می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.

 

4 - ابراهیم، اسحاق و یعقوب (علیهم السلام)، انسان های برخوردار از «قدرت و توانایی» و «بصیرت و روشن بینی»

 

إبرهیم و إسحـق و یعقوب أُولی الأیدی و الأبصـر

«أُولی الأیدی» (صاحبان دست ها) کنایه از قدرت و توانایی است.

 

5 - توانایی بر اداره جامعه و داشتن بصیرت و روشن بینی، از شرایط رهبران جامعه دینی

 

إبرهیم وإسحـق و یعقوب أُولی الأیدی و الأبصـر

 

6 - «قدرت و توانایی» و «بصیرت و روشن بینی»، از ارزش ها و نعمت های الهی برای انسان

 

إبرهیم و إسحـق و یعقوب أُولی الأیدی و الأبصـر

 

7 - ابراهیم، اسحاق و یعقوب (علیهم السلام)، مردان علم و عمل

 

إبرهیم و إسحـق و یعقوب أُولی الأیدی و الأبصـر

برداشت یاد شده مبتنی بر این دیدگاه است که «الأبصار» کنایه از علم و «الأیدی» کنایه از عمل باشد.

 

8 - «عن أبی جعفر(ع) فی قوله «أُولی الأیدی و الأبصار» یعنی أُولی القوّة فی العبادة و البصر فیها;(1)

 

از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند «أُولی الأیدی و الأبصار» روایت شده که مراد صاحبان قوت و بصیرت در عبادت هستند».

ابراهیم(ع)

بصیرت ابراهیم(ع) 4; عبرت از قصه ابراهیم(ع) 2; عبودیت ابراهیم(ع) 3; علم ابراهیم(ع) 7; عمل به تکلیف ابراهیم(ع) 7; فضایل ابراهیم(ع) 7; قدرت ابراهیم(ع) 4; مقامات ابراهیم(ع) 3

ارزشها 6

اسحاق(ع)

بصیرت اسحاق(ع) 4; عبرت از قصه اسحاق(ع) 2; عبودیت اسحاق(ع) 3; علم اسحاق(ع) 7; عمل به تکلیف اسحاق(ع) 7; فضایل اسحاق(ع) 7; قدرت اسحاق(ع) 4; مقامات اسحاق(ع) 3

بصیرت

ارزش بصیرت 6; اهل بصیرت 8

بندگان خدا 3

تاریخ

عبرت از تاریخ 2

خدا

توصیه های خدا 1; نعمتهای خدا 6

ذکر

ذکر قصه ابراهیم(ع) 1; ذکر قصه اسحاق(ع) 1; ذکر قصه یعقوب(ع) 1

روایت 8

رهبری

بصیرت در رهبری 5; شرایط رهبری 5; مدیریت در رهبری 5

عبرت

عوامل عبرت 2، 2

قدرت

ارزش قدرت 6

قدرتمندان 8

مؤمنان

عبرت مؤمنان 2

محمد(ص)

توصیه به محمد(ص) 1; عبرت محمد(ص) 2

نعمت

نعمت بصیرت 6; نعمت قدرت 6

یعقوب(ع)

بصیرت یعقوب(ع) 4; عبرت از قصه یعقوب(ع) 2; عبودیت یعقوب(ع) 3; علم یعقوب(ع) 7; عمل به تکلیف یعقوب(ع) 7; فضایل یعقوب(ع) 7; قدرت یعقوب(ع) 4; مقامات یعقوب(ع) 3

پی نوشت ها :

1. تفسیر قمی، ج 2، ص 242; نورالثقلین، ج 4، ص 466، ج 72.