تفسیر آیات قرآن کریم – سوره هود – آیه ۸ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَی أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّیَقُولُنَّ مَا یَحْبسُهُ أَلاَ یَوْمَ یَأْتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بهِم مَّا کَانُواْ بهِ یَسْتَهْزؤُونَ

همانا اگر عذاب را تا مدتی محدود از ایشان به تأخیر اندازیم ، یقیناً خواهند گفت: «چه چیز آن را باز می دارد؟» بدانند! در آن روز که به سراغشان آید ، از آنان باز گردانده نمی شود و همان [عذابی] که به استهزایش می گرفتند ، ایشان را فرا خواهد گرفت.

1ـ کافران به قرآن و پیامبر(ص) و قیامت ، مستحق عذاب دنیوی اندو به آن تهدید شده اند.

و لـئن أخّرنا عنهم العذاب

جمله «ما یحبسه» (چه چیز مانع نزول آن عذاب است؟) می رساند که مراد از «العذاب» عذاب دنیوی است و نیز حکایت از این دارد که کفرپیشگان ، به آن عذاب تهدید شده بودند.

2ـ زمانهای تعیین شده برای عذابها و وعیدهای خداوند ، قابل تأخیر و به تعویق افتادن است.

و لـئن أخّرنا عنهم العذاب

کلمه تأخیر (مصدر أخّرنا) گاهی به معنای قرار دادن چیزی در زمان بعد است و گاهی به معنای به تعویق انداختن و از زمان تعیین شده دیرتر آوردن است. برداشت فوق ، براساس معنای دوم است. جمله «ما یحبسه» می تواند مؤید این معنا باشد.

3ـ زمان تأخیر و تعویق عذاب کافران ، زمانی اندک است.

و لـئن أخّرنا عنهم العذاب إلی أُمّة معدودة

کلمه «اُمّة» در آیه شریفه ، به معنای وقت و زمان است.

4ـ کفرپیشگان ، تأخیر عذاب را نشانه بی پایه بودن تهدیدهای پیامبر دانسته و آنها را به استهزا می گیرند.

لـئن أخّرنا ... لیقولنّ ما یحبسه

استفهام در جمله «ما یحبسه» به قرینه «ماکانوا به یستهزءون» به داعی استهزا و تمسخر ایراد شده است. بنابراین «لیقولنّ ...;»; یعنی ، از سر استهزا و تمسخر می پرسند: چه چیز مانع نزول آن عذاب و تحقق تهدیدها شده است؟

5ـ کفرپیشگان ، در زمانی نه چندان دور به عذاب الهی گرفتار خواهند شد.

إلی أُمّة معدودة ... ألا یوم یأتیهم لیس مصروفاً عنهم

ضمیر فاعلی در «یأتیهم» به عذاب برمی گردد و «یوم» ظرف برای «مصروفاً» است.

6ـ عذاب الهی پس از نزول بر کفرپیشگان، از آنان برداشته نخواهد شد.

ألا یوم یأتیهم لیس مصروفاً عنهم

7ـ عذاب الهی ، کفرپیشگان را احاطه خواهد کرد.

ألا یوم یأتیهم ... و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

جمله «حاق بهم» عطف بر «لیس مصروفاً» است و به قرینه «یأتیهم» فعل ماضی «حاق» به معنای مضارع «یحیق» (احاطه خواهد کرد) می باشد. مراد از «ما کانوا ...» عذابهای الهی است.

8ـ کفرپیشگان ، در صورت مواجه شدن با عذابهای الهی ، از نجات دادن خویش ناتوان خواهند بود.

و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

جمله «لیس مصروفاً عنهم» بیان می دارد که عذاب از کفرپیشگان بازگردانده نمی شود و جمله «حاق بهم ...» به این نکته اشاره می کند که آنان نیز نمی توانند از عذاب بگریزند.

9ـ کفرپیشگان ، عذابهای موعود از ناحیه پیامبران را همواره به استهزا و تمسخر می گیرند.

و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

انبیا:

استهزاگران انبیا 9; استهزای تهدیدهای انبیا 9

خدا:

احاطه عذابهای خدا 7؛ استهزایوعیدهای خدا 9 ؛ تأخیر در عذابهای خدا 2؛تأخیر در وعیدهای خدا 2؛عذابهای خدا 5،6

عذاب:

انذار از عذاب دنیوی 1; اهل عذاب 1

قرآن:

کافران به قرآن 1

قیامت:

کافران به قیامت 1

کافران:

استهزاهای کافران 4، 9; بینش کافران 4; تأخیر عذاب کافران 3; تداوم عذاب کافران 6; تهدید کافران 1; حتمیت عذاب کافران 5، 8; عجز کافران 8; عذاب کافران 7; کافران و محمد(ص) 4;کافران هنگام عذاب 8; ویژگیهای کافران 9

محمد(ص):

استهزاگران محمد(ص)4; استهزای تهدیدهای محمد(ص) 4; کافران به محمد(ص)1