تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نور – آیه4 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَالَّذینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بأَرْبَعَةِ شُهَدَاء فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسقُونَ

و کسانی که به زنان پاکدامن نسبت زنا می دهند سپس چهار شاهد نمی آورند، هشتاد ضربه به آنان بزنید و هرگز شهادتی را از آنها نپذیرید و اینان خود فاسقند;

 

1 - کیفر نسبت دهندگان زنا (قذف) به زنان پاکدامن، بدون ارائه چهارگواه ناظر، هشتاد ضربه شلاق با تازیانه چرمی است.

 

والذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء فاجلدوهم ثمـنین جلدة

«جلد» (مصدر «اجلدوا») گاهی به معنای «زدن با تازیانه چرمی» و گاهی به معنای «بر پوست بدن کسی با تازیانه زدن» می آید. برداشت فوق، بر مبنای کار برد اول است. گفتنی است که «رمی» (مصدر «یرمون») به معنای تیر انداختن است و در این جا استعاره از نسبت دادن امری ناخوشایند به مردم است که در اصطلاح فقه از آن تعبیر به «قذف» می شود.

 

2 - هشتاد ضربه تازیانه بر پوست بدن، کیفر نسبت دهندگان زنا(قذف) به زنان پاکدامن، بدون ارائه چهار گواه ناظر

 

والذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء فاجلدوهم ثمـنین جلدة

 

3 - وجوب برهنه بودن بدن نسبت دهندگان زنا به زنان، به هنگام اجرای کیفر (قذف) بر آنان

 

والذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء فاجلدوهم ثمـنین جلدة

 

4 - پذیرش نسبت زنا به زنان پاکدامن در گرو ارائه چهار شاهد مرد از سوی شخص نسبت دهنده است.

 

و الذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء فاجلدوهم

«شهداء» جمع «شاهد» است و «شاهد» مفرد مذکر می باشد. بنابراین «أربعة شهداء» به معنای چهار مرد ناظر می باشد. گفتنی است ذکر «أربعة» با تای تأنیث نیز شاهد بر مطلب فوق است; زیرا اعداد از سه تا ده در زبان عرب، در مذکر با تای تأنیث و در مؤنث بدون «تاء» به کار می رود.

 

5 - اثبات زنا، در گرو شهادت چهار مرد ناظر بر آن کردار ناپسند است.

 

والذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء فاجلدوهم

برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که محکومیت به کیفر «قذف»، در صورتی است که چهار شاهد مرد ارائه نشود. بنابراین اگر چهار مرد شهادت بدهد، زنا ثابت خواهد شد.

 

6 - کیفر «قذف» (هشتاد تازیانه)، غیر قابل عفو و لازم الاجرا است.

 

والذین یرمون المحصنـت ... فاجلدوهم ثمـنین جلدة

 

7 - اتهام بی دلیل زنا (قذف) به زنان پاکدامن، موجب از میان رفتن همیشگی حق شهادت نسبت دهندگان، در تمامی صحنه های گواهی

 

والذین یرمون المحصنـت ... و لاتقبلوا لهم شهـدة ابدًا

 

8 - اتهام بی دلیل زنا به زنان پاکدامن، بدترین نوع فسق است و نسبت دهندگان آن، سرآمد فاسقان اند.

 

والذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء ... و أُولـئک هم الفـسقون

ضمیر «هم» ضمیر فصل و «الفاسقون» مسند همراه با «ال» جنس و مفید حصر است. منحصر کردن اهل فسق به نسبت دهندگان زنای بی دلیل به زنان پاکدامن، بیانگر برداشت یاد شده است.

 

9 - نسبت دهندگان بی دلیل زنا به زنان پاکدامن، مردمی فرومایه و بی اعتبار در جامعه اسلامی

 

والذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء ... و لاتقبلوا لهم شهـدة أبدًا و أُولـئک هم الفـسقون

پذیرفته نشدن گواهی نسبت دهندگان دروغین زنا به زنان پاکدامن و نیز توصیف آنان با کلمه «فاسقان»، حاکی از فرومایگی و بی اعتباری آنان در جامعه اسلامی است.

 

10 - اهتمام اسلام به حفظ آبرو و شخصیت زنان پاکدامن

 

والذین یرمون المحصنـت ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء ... و أُولـئک هم الفـسقون

 

11 - شهادت و گواهی انسان فاسق، در نظام قضایی اسلام هرگز پذیرفته نمی شود.

 

و لاتقبلوا لهم شهـدة أبدًا و أُولـئک هم الفـسقون

برداشت فوق، مبتنی براین نکته است که جمله «و أُولـئک هم الفاسقون» در مقام تعلیل و بیان فلسفه حکم پذیرفته نشدن شهادت نسبت دهندگان زنا باشد; یعنی، چون آنان فاسق اند، گواهیشان مورد قبول نیست. بنابراین گواهی هیچ فاسقی پذیرفتنی نخواهد بود.

 

12 - پذیرش شهادت شاهد، مشروط به عادل بودن او است .

 

والذین یرمون المحصنـت ... و لاتقبلوا لهم شهـدة أبدًا و أُولـئک هم الفـسقون

 

13 - نسبت بی دلیل زنا به زنان پاکدامن، حرام و از گناهان بزرگ است.

 

والذین یرمون المحصنـت ... و لاتقبلوا لهم شهـدة أبدًا و أُولـئک هم الفـسقون

 

14 - «عن أبی جعفر(ع) ... و نزل بالمدینة «والذین یرمون المحصنات ثمّ لم یأتوا بأربعة شهداء فاجلدوهم ثمانین جلدة و لاتقبلوا لهم شهادة ابداً و أُولـئک هم الفاسقون» ... فبرأه اللّه ما کان مقیماً علی الفریة من أن یسمّی بالإیمان ...;

 

از امام باقر(ع) روایت شده که آیه «والذین یرمون المحصنات... أُولـئک هم الفاسقون» در مدینه نازل شده است... پس خداوند کسی را که تهمت زنا می زند با زمانی که بر این تهمت باقی باشد، او را از مؤمن نامیده شدن به دور داشته است...» 1ـ کافی، ج 2، ص 32، ح 1; نورالثقلین، ج 3، ص 573، ح 27.

 

15 - «عن الصادق(ع) عن أبیه عن جدّه(ع) أنّ علیاً(ع) قال، لیس بین خمس من النساء و بین أزواجهنّ ملاعنة ... والمجلود فی الفریة لأنّ اللّه عزّوجلّ یقول: و لاتقبلوا لهم شهادة أبداً...;

 

امام صادق(ع) از پدرش و او از جدش روایت کرده است که حضرت علی(ع) فرمود: بین پنج دسته از زنان با شوهرانشان ملاعنه نیست (یعنی قانون لعان اجراء نمی شود)... از جمله آنها، کسانی هستند که به علت تهمت زنا زدن، تازیانه خورده اند; زیرا خداوند فرمود: «و لاتقبلوالهم شهادة أبداً». 1ـ خصال، ج 1، ص 304، باب الخمسة، ح 83; بحارالأنوار، ج 101، ص 176، ح 3.

احکام 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 11، 12، 13، 15

اعداد

عدد چهار 1، 2، 4، 5; عدد هشتاد 1، 2، 6

جرایم

جرم غیرقابل عفو 6

روایت 14، 15

زنا

احکام زنا 5; روش اثبات زنا 5; گواهی بر زنا 4، 5

عفیفان

اهمیت آبروی عفیفان 10; سرزنش تهمت به عفیفان 8

فاسقان 8

گواهی فاسقان 11

فسق

بدترین فسق 8

قاذف

ایمان قاذف 14; بی ارزشی گواهی قاذف 7; رذالت قاذف 9; فسق قاذف 8; کیفر قاذف1، 2; گواهی قاذف 15; لعان قاذف15; موقعیت اجتماعی قاذف 9

قذف

آثار قذف 7; احکام قذف1، 2، 3، 4، 6، 7، 13; حتمیت حد قذف 6; حد قذف 1; حرمت قذف 13; کیفیت حد قذف 2، 3; گناه قذف 13; نقش گواهان در قذف 1

گناهان کبیره 13

گواهی

احکام گواهی 7، 11، 12; شرایط گواهی 12; عدالت در گواهی 12

لعان

احکام لعان 15

محرمات 13

واجبات 3