تفسیر آیات قرآن کریم – سوره العلق– آیه4- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

الَّذی عَلَّمَ بالْقَلَمِ

همان که به وسیله قلم [نوشتن ]آموخت.

 

1 - خداوند، معلم انسان ها است.

 

الذی علّم

 

2 - قلم، وسیله ای کارآمد در آموزش

 

الذی علّم بالقلم

 

3 - توانایی انسان بر خواندن نوشته ها و آموختن معارف مکتوب، هدیه خداوند و نعمت او است.

 

الذی علّم بالقلم

 

4 - تراوشات قلم نویسندگان و تأثیر آن در انتقال اطلاعات به دیگران، وابسته به خداوند است.

 

الذی علّم بالقلم

 

5 - توجه به وابستگی تمام آموخته ها به خداوند، مایه اطمینان پیامبر(ص) به توانایی بر عمل به وظیفه دریافت و قرائت قرآن

 

اقرأ ... الذی علّم بالقلم

با توجّه به «امّی» و بی سواد بودن پیامبر(ص) تا زمان بعثت، خداوند پس از فرمان دادن آن حضرت به قراءت، خود را معلم تمام اهل قلم معرفی کرده است تا آن حضرت را به امدادهای خویش امیدوار سازد.

 

6 - توجّه به آموزگار بودن خداوند و وابستگی قرائت و کتابت به قدرت او، برانگیزاننده انسان به تلاوت کلام او است.

 

اقرأ ... الذی علّم بالقلم

 

7 - ربوبیت خداوند بر انسان ها، جلوه گر در توانا ساختن آنان بر خواندن و نوشتن

 

و ربّک الاکرم . الذی علّم بالقلم

 

8 - توانا ساختن انسان بر خواندن و نوشتن و آموختن علوم به او، برخاسته از کرم والای خداوند است.

 

و ربّک الأکرم . الذی علّم بالقلم

 

9 - علل و عوامل طبیعی، تجلّی گاه افعال خداوند و مجرای انجام یافتن آنها است.

 

علّم بالقلم

 

10 - نویسندگی هنری مطلوب و مورد ترغیب از آغاز ظهور اسلام

 

الذی علّم بالقلم

نزول این آیات در نخستین ساعات بعثت، گویای برداشت یاد شده است.

 

11 - نزول قرآن به صورت قابل نوشتن، وعده خداوند به پیامبر(ص) در لحظات آغازین بعثت

 

اقرأ ... الذی علّم بالقلم

طرح اموری که مربوط به قلم است، به دنبال فرمان قرائت قرآن در نخستین لحظات آغاز وحی، بیانگر نکته یاد شده است.

اطلاع رسانی

اطلاع رسانی با قلم 4

انسان

معلم انسان ها 1; منشأ استعداد انسان 8; منشأ علم انسان 8

انگیزش

عوامل انگیزش 6

تعلیم

ابزار تعلیم 2

تلاوت

منشأ تلاوت 7

خدا

آثار ربوبیت خدا 7; اهمیت قدرت خدا 6; تعالیم خدا 1; کرامت خدا 8; مجاری افعال خدا 9; نعمتهای خدا 3; نقش خدا 4; وعده های خدا 11

ذکر

آثار ذکر تعالیم خدا 6; ذکر منشأ تعلم 5

عوامل طبیعی

نقش عوامل طبیعی 9

قرآن

زمینه تلاوت قرآن 6; کتابت قرآن 11; منشأ تلاوت قرآن 6; ویژگیهای قرآن 11

قلم

منشأ کتابت قلم 4; نقش قلم 2، 4

کتابت

اهتمام اسلام به کتابت 10; تشویق به کتابت 10; منشأ کتابت 6، 7

محمد(ص)

تلاوت قرآن محمد(ص) 5; عوامل اطمینان محمد(ص) 5; وعده نزول قرآن به محمد(ص) 11

نعمت

منشأ نعمت علم 3