تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نمل – آیه 52 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَتِلْکَ بُیُوتُهُمْ خَاوِیَةً بمَا ظَلَمُوا إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَةً لِّقَوْمٍ یَعْلَمُونَ

اکنون اینها خانه هایشان است که به سبب ظلمشان خالی مانده است، همانا در این [داستان ]آیتی است برای مردمی که اهل معرفت اند.

1 - خانه های ویران و خالی از سکنه ثمودیان، نشانه ای گویا از فرود آمدن کیفر الهی بر آنان

أنّا دمّرنـهم و قومهم أجمعین . فتلک بیوتهم خاویة

«خواء» (مصدر «خاویة») به معنای ویرانی و نیز خالی از سکنه شدن است. در برداشت فوق هر دو معنا لحاظ شده است.

2 - هلاکت قوم ثمود، بازتاب ظلم و حق ستیزی خود آنان

فتلک بیوتهم خاویة بما ظلموا

قید «بما ظلموا» بیان علت هلاکت قوم ثمود است; یعنی، آنان بدان سبب که ستم کردند... .

3 - ظلم و گناه، بنیان برافکن جوامع بشری

یـقوم لم تستعجلون بالسیّئة قبل الحسنة... فتلک بیوتهم خاویة بما ظلموا

ثمودیان، به صورت جامعه ای متشکل بودند که در نتیجه ظلم و گناه خود به گونه دسته جمعی و فراگیر هلاک شدند و این نشان می دهد که هر جامعه ای که معصیت و ستم در آن رواج پیدا کند، در معرض خطر نابودی قرار می گیرد.

4 - خانه های ویران و خالی از سکنه ثمودیان، دربردارنده درس عبرتی بزرگ برای اهل فهم و دانش

فتلک بیوتهم خاویة ... إنّ فی ذلک لأیة لقوم یعلمون

واژه «آیة» در آیه یاد شده معادل «عبرة» و تنکیر آن بیانگر بزرگی است; یعنی، «إنّ فی ذلک لعبرة عظیمة لقوم یعلمون».

5 - علم و دانش، زمینه ساز درک آیات و نشانه های خدا و موجب پندآموزی از درس های نهفته در سرگذشت اقوام هلاک شده پیشین

إنّ فی ذلک لأیة لقوم یعلمون

قید «لقوم یعلمون» نشانگر آن است که جهل و نادانی، مانع از شناخت درس ها و آیات الهی است و تنها با داشتن درک و پیش فرض های معرفتی، می توان از آیات الهی پند گرفت.

6 - وجود بقای شهر ثمودیان تا عصر پیامبراکرم(ص) و امکان مشاهده آن برای مردم

فتلک بیوتهم خاویة

با توجه به این که کلمه «تلک» که برای اشاره به مشارالیه محسوس و مشهود وضع شده است، به کارگیری آن در این جا نشان می دهد که آثار شهر ثمودیان تا زمان پیامبر(ص) باقی مانده و قابل شهود بوده است.

7 - توطئه علیه خط رسالت و رهبران الهی، بارزترین نمود ظلم

قالوا تقاسموا باللّه لنبیّتنّه و أهله ... فتلک بیوتهم خاویة بما ظلموا

با توجه به ارتباط آیه مورد بحث با آیات پیشین و این که در آیات گذشته، تصمیم گروه های نُه گانه فسادگر مبنی بر ترور صالح پیامبر(ع) و خانواده اش، به عنوان مهم ترین فسادگری مطرح شده، قید «بما ظلموا» بیانگر آن است که توطئه، بارزترین و مهم ترین مصداق ظلم نیز می باشد.

آثارباستانی

آثارباستانی در صدراسلام 6

آیات خدا

زمینه فهم آیات خدا 5

اقوام پیشین

عبرت از اقوام پیشین 5

جامعه

آسیب شناسی اجتماعی 3; عوامل انحطاط جامعه 3

رهبران دینی

توطئه علیه رهبران دینی 7

ظلم

آثار اجتماعی ظلم 3; موارد ظلم 7

عبرت

عوامل عبرت 4، 5

علم

آثار علم 5

علما

عبرت علما 4

قوم ثمود

آثار باستانی قوم ثمود 6; آثار حق ستیزی قوم ثمود 2; آثار ظلم قوم ثمود 2; تاریخ قوم ثمود 1; عبرت از فرجام قوم ثمود 4; عوامل هلاکت قوم ثمود 2; نشانه های کیفر قوم ثمود 1; ویرانی خانه های قوم ثمود 1، 4

گناه

آثار اجتماعی گناه 3

نبوت

توطئه علیه نبوت 7