فَتِلْکَ بُیُوتُهُمْ خَاوِیَةً بمَا ظَلَمُوا إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَةً لِّقَوْمٍ یَعْلَمُونَ
اکنون اینها خانه هایشان است که به سبب ظلمشان خالی مانده است، همانا در این [داستان ]آیتی است برای مردمی که اهل معرفت اند.
1 - خانه های ویران و خالی از سکنه ثمودیان، نشانه ای گویا از فرود آمدن کیفر الهی بر آنان
أنّا دمّرنـهم و قومهم أجمعین . فتلک بیوتهم خاویة
«خواء» (مصدر «خاویة») به معنای ویرانی و نیز خالی از سکنه شدن است. در برداشت فوق هر دو معنا لحاظ شده است.
2 - هلاکت قوم ثمود، بازتاب ظلم و حق ستیزی خود آنان
فتلک بیوتهم خاویة بما ظلموا
قید «بما ظلموا» بیان علت هلاکت قوم ثمود است; یعنی، آنان بدان سبب که ستم کردند... .
3 - ظلم و گناه، بنیان برافکن جوامع بشری
یـقوم لم تستعجلون بالسیّئة قبل الحسنة... فتلک بیوتهم خاویة بما ظلموا
ثمودیان، به صورت جامعه ای متشکل بودند که در نتیجه ظلم و گناه خود به گونه دسته جمعی و فراگیر هلاک شدند و این نشان می دهد که هر جامعه ای که معصیت و ستم در آن رواج پیدا کند، در معرض خطر نابودی قرار می گیرد.
4 - خانه های ویران و خالی از سکنه ثمودیان، دربردارنده درس عبرتی بزرگ برای اهل فهم و دانش
فتلک بیوتهم خاویة ... إنّ فی ذلک لأیة لقوم یعلمون
واژه «آیة» در آیه یاد شده معادل «عبرة» و تنکیر آن بیانگر بزرگی است; یعنی، «إنّ فی ذلک لعبرة عظیمة لقوم یعلمون».
5 - علم و دانش، زمینه ساز درک آیات و نشانه های خدا و موجب پندآموزی از درس های نهفته در سرگذشت اقوام هلاک شده پیشین
إنّ فی ذلک لأیة لقوم یعلمون
قید «لقوم یعلمون» نشانگر آن است که جهل و نادانی، مانع از شناخت درس ها و آیات الهی است و تنها با داشتن درک و پیش فرض های معرفتی، می توان از آیات الهی پند گرفت.
6 - وجود بقای شهر ثمودیان تا عصر پیامبراکرم(ص) و امکان مشاهده آن برای مردم
فتلک بیوتهم خاویة
با توجه به این که کلمه «تلک» که برای اشاره به مشارالیه محسوس و مشهود وضع شده است، به کارگیری آن در این جا نشان می دهد که آثار شهر ثمودیان تا زمان پیامبر(ص) باقی مانده و قابل شهود بوده است.
7 - توطئه علیه خط رسالت و رهبران الهی، بارزترین نمود ظلم
قالوا تقاسموا باللّه لنبیّتنّه و أهله ... فتلک بیوتهم خاویة بما ظلموا
با توجه به ارتباط آیه مورد بحث با آیات پیشین و این که در آیات گذشته، تصمیم گروه های نُه گانه فسادگر مبنی بر ترور صالح پیامبر(ع) و خانواده اش، به عنوان مهم ترین فسادگری مطرح شده، قید «بما ظلموا» بیانگر آن است که توطئه، بارزترین و مهم ترین مصداق ظلم نیز می باشد.
آثارباستانی
آثارباستانی در صدراسلام 6
آیات خدا
زمینه فهم آیات خدا 5
اقوام پیشین
عبرت از اقوام پیشین 5
جامعه
آسیب شناسی اجتماعی 3; عوامل انحطاط جامعه 3
رهبران دینی
توطئه علیه رهبران دینی 7
ظلم
آثار اجتماعی ظلم 3; موارد ظلم 7
عبرت
عوامل عبرت 4، 5
علم
آثار علم 5
علما
عبرت علما 4
قوم ثمود
آثار باستانی قوم ثمود 6; آثار حق ستیزی قوم ثمود 2; آثار ظلم قوم ثمود 2; تاریخ قوم ثمود 1; عبرت از فرجام قوم ثمود 4; عوامل هلاکت قوم ثمود 2; نشانه های کیفر قوم ثمود 1; ویرانی خانه های قوم ثمود 1، 4
گناه
آثار اجتماعی گناه 3
نبوت
توطئه علیه نبوت 7