تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 52 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
فَإِنَّکَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَی وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبرِینَ
[دل های اینان مرده است] پس تو نمی توانی [حقّ را] به مردگان بشنوانی و نمی توانی دعوت خود را به کران وقتی که پشت کنان روی می گردانند بشنوانی.
1 - معاندانِ حق گریز، از هدایت و ارشاد پیامبر(ص) تأثیرناپذیرند.
فإنّک لاتسمع الموتی ... إذا ولّوا مدبرین
«إذا ولّوا» (آنان، آنگاه که روی برمی گردانند) قرینه است بر این که مراد از «الموتی» کسانی اند که از حق گریزان اند.
2 - حق گریزان، انسان هایی همانند مردگان، کَر هستند.
فإنّک لاتسمع الموتی و لاتسمع الصمّ الدعاء إذا ولّوا مدبرین
«فاء» در «فإنّک» فصیحه است و بر کلام مقدری دلالت می کند که می تواند چنین باشد: «حال که آنان، کفر را بر ایمان برگزیده اند، مانند مردگان اند».
3 - کافرانِ رویگردان از حق، با لجاجت و تعصّب خویش در برابر حق، ظرفیت و صلاحیت حق پذیری را از دست می دهند.
یکفرون ... فإنّک لاتسمع الموتی ... إذا ولّوا مدبرین
4 - انسان های بی ثبات، از حیات و شعور واقعی، بی بهره اند.
إذاهم یستبشرون ... و لئن أرسلنا ... یکفرون . فإنّک لاتسمع الموتی و لاتسمع الصمّ الدعا
5 - انسان ها، با مرگ، درک و شعور خود را از دست می دهند.
إنّک لاتسمع الموتی
اگرچه مراد از «الموتی» کسانی اند که از حق گریزان اند و نوعی تشبیه در آیه به کار رفته است، ولی چنین امری، نشان دهنده این حقیقت است که مرده، فاقد شعور است.
6 - حواس ظاهری، همانند شنوایی، از ابزار شناخت است.
لاتسمع الصمّ الدعاء
7 - عناد و حق گریزی موجب محرومیّت انسان از هدایت الهی است.
فإنّک لاتسمع الموتی ... إذا ولّوا مدبرین
8 - عامل هدایت ناپذیری کافران، خود آنان اند.
یکفرون . فإنّک لاتسمع الموتی ... إذا ولّوا مدبرین
9 - استفاده و یا عدم استفاده از ابزار و حواس شناخت، در اختیار خود انسان ها است.
و لاتسمع الصمّ الدعاء إذا ولّوا مدبرین
«إذا ولّوا» قرینه است بر این که مراد از «الصمّ» کسانی اند که خود را به کری می زنند.
10 - هدایت نشدن برخی انسان ها، معلول هدایت ناپذیری خود آنان است و نه نارسایی مفاهیم دینی و یا نارسایی تبلیغی.
فإنّک لاتسمع الموتی ... إذا ولّوا مدبرین
11 - به انسان کر، در صورتی که پشت به گوینده بکند، هیچ مطلبی قابل تفهیم نیست.
و لاتسمع الصمّ الدعاء إذا ولّوا مدبرین
12 - پیامبر(ص) نیز، توانِ بیرون آوردن افراد حق گریز را از گمراهی، ندارد.
فإنّک لاتسمع الموتی و لاتسمع الصمّ الدعاء
13 - تأثیرپذیری از آیات روشن الهی در جهان طبیعت، مستلزم داشتن حیات و شعور انسانی است.
اللّه الذی یرسل الریـح ... فإنّک لاتسمع الموتی
آیات خدا
زمینه استفاده از آیات خدا 13
انسان
اختیار انسان 9; بی شعوری انسان های منفعل 4
تعلیم
شرایط تعلیم 11; موانع تعلیم 11
حق
آثار حق ناپذیری 7، 10; بی استعدادی حق ناپذیران 3; کری حق ناپذیران 2; گمراهی حق ناپذیران 12; لجاجت حق ناپذیران 3; محرومیت حق ناپذیران 1; مردگی حق ناپذیران 2
حواس
نقش حواس 6
حیات
آثار حیات 13
شعور
آثار شعور 13; عوامل زوال شعور 5
شناخت
ابزار شناخت 6; استفاده از ابزار شناخت 9
کافران
کافران حق ناپذیر 3; هدایت ناپذیری کافران 8
گمراهی
نجات از گمراهی 12
گوش
فواید گوش 6
لجاجت
آثار لجاجت 3، 7
محمد(ص)
قدرت محمد(ص) 12
مرگ
آثار مرگ 5
هدایت
عوامل محرومیت از هدایت 7; محرومان از هدایت 1; محرومیت از هدایت 10; موانع هدایت 8
تصاویر ضمیمه
