تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نمل – آیه 3 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

الَّذینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُم بالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ

همانان که نماز برپا می دارند و زکات می دهند و خود به آخرت یقین دارند.

1 - اقامه نماز، پرداخت زکات و یقین به آخرت از نشانه های مؤمنان راستین

هدًی و بشری للمؤمنین . الذین یقیمون الصلوة... و هم بالأخرة هم یوقنون

«الذین» در برداشت یاد شده، وصف احترازی است; یعنی، آیات قرآن برای آن دسته از مؤمنان، هدایتگر و بشارت بخش است که پایبند به اقامه نماز و پرداخت زکات باشند و به جهان آخرت نیز باور قطعی داشته باشند.

2 - پایبندی به نماز و زکات و باور به آخرت، شرط بهرهوری از هدایت و بشارت قرآن

هدًی و بشری للمؤمنین . الذین یقیمون الصلوة... و هم بالأخرة هم یوقنون

فعل های «یقیمون» و «یؤتون» مضارع و مفید استمرار است; یعنی، «هدًی و بشری للذین یستمرون علی اقامة الصلاة و إیتاء الزکاة».

3 - مؤمنان واقعی، پایبند به تکالیف فردی و اجتماعی و دارای بینشی ژرف در عقاید دینی

الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم بالأخرة هم یوقنون

«نماز» برقرار ساختن پیوند عبودیت و بندگی با خدا و «زکات» ایجاد ارتباط با مردم پیرامون خود و دستگیری از نیازمندان جامعه است. بنابراین آوردن «پرداخت زکات» پس از «اقامه صلاة» بیانگر این حقیقت است که مؤمنان واقعی تنها به فکر خود نیستند; بلکه با مردم جامعه خود نیز ارتباطی مسؤولانه دارند. گفتنی است که «یقین به آخرت» ـ که عبارت از اعتقاد قطعی است ـ بیانگر آن است که مؤمنان واقعی در مسائل اعتقادی دارای بینشی عمیق و تردیدناپذیراند.

4 - اقامه نماز و پرداخت زکات، دارای پیوندی عمیق با یقین به آخرت

الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و هم بالأخرة هم یوقنون

جمله «و هم بالأخرة...» حال معلله است; یعنی، یقین داشتن آنان به آخرت و کیفر و پاداش الهی، آنها را پایبند به اقامه نماز و پرداخت زکات می کند.

5 - اهمیت اقامه نماز و پرداخت زکات در مجموعه تکالیف دینی

الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة

از آن جا که تکالیف دینی، منحصر در نماز و زکات نیست، بسنده کردن به آن دو بیانگر اهمیت بسیار آنها در میان تکالیف دینی می باشد.

6 - اعتقاد به قیامت و محاسبه اعمال، دارای نقشی بنیادین در مجموعه باورهای دینی

و هم بالأخرة هم یوقنون

7 - رابطه با خدا، اساس خدمات اجتماعی مؤمنان

الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة

تقدم نماز (رابطه فرد با خدا) بر زکات می تواند ناظر به مطلب یاد شده باشد.

تکلیف

مهمترین تکلیف 5

خدا

نقش ارتباط با خدا 7

دین

اصول دین 6

زکات

آثار اهتمام به زکات 2; آثار زکات 4; اهمیت زکات 5

عقیده

اهمیت عقیده به قیامت 6; عقیده به حسابرسی عمل 6

قرآن

شرایط استفاده از قرآن 2

مؤمنان

برپایی نماز مؤمنان 1; بینش مؤمنان 3; خدمات اجتماعی مؤمنان 7; دینداری مؤمنان 3; زکات مؤمنان 1; عمل به تکلیف مؤمنان 3; نشانه های مؤمنان 1; ویژگیهای مؤمنان 3; یقین مؤمنان 1

نماز

آثار اهتمام به نماز 2; آثار نماز 4; اهمیت نماز 5

یقین

آثار یقین به آخرت 2; اهل یقین 1; زمینه یقین به آخرت 4; یقین به آخرت 1