تفسیر آیات قرآن کریم – سوره لقمان – آیه 3 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

هُدًی وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسنِینَ

که هدایت و رحمتی است برای نیکوکاران.

1 - قرآن کریم، کتابی دربردارنده هدایت و رحمت است.

هدًی و رحمة للمحسنین

«هدًی» و«رحمة» حال برای «الکتاب» در آیه قبل است.

2 - قرآن، کتاب هدایت و رحمت برای محسنان (کسانی که اعمال شایسته انجام می دهند) است.

هدًی و رحمة للمحسنین

از این که مراد از «محسنین» چه کسانی اند، چندین احتمال داده شده است: یکی از آن احتمال ها ـ که با لفظ هم سازگار است ـ این است: «کسانی که اعمال شایسته انجام می دهند».

3 - هدایت قرآن، کامل و به دور از هر شایبه کاستی و نقص است.

الکتـب ... هدًی

«هدًی» مصدر و به معنای اسم فاعل (هادی) است. کاربرد آن به جای اسم فاعل، اشاره به هدایت محض بودن آن دارد.

4 - آمادگی برای پذیرش حق، شرط بهره گرفتن از قرآن است.

هدًی و رحمة للمحسنین

بی شک قرآن کریم، کتاب هدایت برای همه است. اختصاص یافتن هدایت آن به گروهی خاص، در این آیه، به معنای محدودیت هدایت قرآن نیست، بلکه به معنای بهره بردن کسانی است که آمادگی لازم را داشته باشند.

5 - روحیات انسان، تأثیر عمیقی در نحوه برداشت و استفاده وی از منابع شناخت و هدایت دارد.

هدًی و رحمة للمحسنین

از این که خداوند، تنها دارندگان روحیه احسان را بهره مند از هدایت و رحمت قرآنی دانسته است، استفاده می شود که روحیات خود انسان، در استفاده از منابع هدایتی نقش اساسی دارد.

6 - بهره مندی محسنان از هدایت و رحمت قرآن، افزون از دیگران است.

هدًی ... للمحسنین

«محسنین» به قرینه آیه بعد ـ که در آن برپایی نماز و پرداخت صدقه و ایمان به آخرت، به عنوان اوصاف محسنان ذکر شده است ـ کسانی اند که ایمان دارند. بنابراین، هدایت قرآن نسبت به آنان، می تواند ابتدایی نبوده و بلکه افزایشی باشد.

انسان

نقش روحیات انسان 5

حق

آثار حق پذیری 4

شناخت

شرایط شناخت 5

قرآن

رحمت قرآن 1، 2، 6; شرایط استفاده از قرآن 4; ویژگیهای هدایتگری قرآن 3; هدایتگری قرآن 1، 2، 6

محسنان

استفاده محسنان از قرآن 6; عوامل هدایت محسنان 2; هدایت محسنان 6

هدایت

شرایط استفاده از منابع هدایت 5