تفسیر آیات قرآن کریم- سوره محمد(ص)- آیه34 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبیلِ اللَّهِ ثُمَّ مَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ فَلَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ

 

همانا کسانی که کفر ورزیدند و [مردم را] از راه خدا باز داشتند، سپس در حال کفر مردند خداوند هرگز آنان را نمی آمرزد.

 

1- مرگ کافران مخالف راه خدا در حال کفر، مایه محرومیت ابدی از عفو و رحمت الهی

 

إنّ الذین کفروا و ... فلن یغفر اللّه لهم

 

2- امکان شمول عفو الهی، نسبت به کافران حق ستیز، به شرط توبه و پشیمانی قبل از مرگ

 

إنّ الذین کفروا و ... ثمّ ماتوا و هم کفّار فلن یغفر اللّه لهم

از مفهوم آیه شریفه، استفاده می شود که اگر کافر معاند در حال کفر نمیرد و قبل از مرگ توبه کند، مشمول «لن یغفر اللّه» نخواهد بود.

 

3- حکم کافرانِ غیر معاند، متمایز از کافران ستیزه جو، در برخورداری از عفو الهی

 

إنّ الذین کفروا و صدّوا ... فلن یغفر اللّه لهم

بنابراین که قید «و صدّوا عن سبیل اللّه» احترازی باشد; مفهوم آیه این می شود که اگر شخص کافر، ستیزه جویی با دین نداشته باشد، محکوم به «لن یغفر اللّه» نخواهد بود.

 

4- کافرانی که تا آخرین لحظه زندگی در حال عناد و ستیز با دین باشند، محکوم به عذاب ابدی خواهند بود.

 

إنّ الذین کفروا و صدّوا ... فلن یغفر اللّه لهم

لازمه قطعی «لن یغفر اللّه» باقی ماندن همیشگی در عذاب الهی است.

 

5- اطاعت نداشتن از خدا و رسول او، منتهی به عنادورزی با دین و محرومیت ابدی از غفران الهی *

 

یـأیّها الذین ءامنوا أطیعوا اللّه و ... إنّ الذین کفروا و ... فلن یغفر اللّه لهم

از ارتباط «أطیعوا اللّه و...» با «إنّ الذین کفروا و...»، مطلب بالا استفاده می شود.

 

6- نقش اعمال خود انسان، در محرومیت او از رحمت و غفران بی کران الهی

 

إنّ الذین کفروا و صدّوا ... فلن یغفر اللّه لهم

«فا» در «فلن یغفر اللّه» می رساند که عدم غفران، نتیجه فعل خود کافران است (کفروا و صدّوا)

 

7- لحظه مرگ، لحظه بسته شدن راه توبه و پایان یافتن فرصت بازگشت به سوی خدا

 

ثمّ ماتوا و هم کفّار فلن یغفر اللّه لهم

 

8- هشدار خداوند به کافران دین ستیز، نسبت به از دست دادن فرصت توبه

 

إنّ الذین کفروا و صدّوا عن سبیل اللّه ثمّ ماتوا و هم کفّار فلن یغفر اللّه لهم

لحن آیه شریفه از یک سو تهدید و از سوی دیگر دربردارنده هشدار به کافران است که کار خویش را به جایی نرسانند که راه توبه بر رویشان بسته باشد.

آمرزش

عوامل محرومیت از آمرزش 1، 5، 6

توبه

اهمیت توبه 8; فرصت توبه 7; وقت توبه 2

حق

آثار توبه حق ستیزان 2; زمینه آمرزش حق ستیزان 2

خدا

آمرزشهای خدا 5; عوامل محرومیت از رحمت خدا 1، 6; وسعت آمرزشهای خدا 2; هشدارهای خدا 8

دین

عذاب دین ستیزان 4; عوامل دشمنی با دین 5; هشدار به دین ستیزان 8

عذاب

اهل عذاب 4; جاودانان در عذاب 4

عصیان

آثار عصیان از خدا 5; آثار عصیان از محمد(ص) 5

عمل

آثار عمل 6

فرصت

استفاده از فرصت 8

کافران

آثار توبه کافران 2; آمرزش کافران ذمی 3; آمرزش کافران محارب 3; زمینه آمرزش کافران 2; عذاب کافران محارب 4; عوامل محرومیت کافران 1; مرگ کافران 1; هشدار به کافران 8

کفر

آثار کفر 1

مرگ

آثار مرگ با کفر 1; نقش مرگ 7