تفسیر آیات قرآن کریم- سوره محمد(ص)- آیه29 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَمْ حَسبَ الَّذینَ فِی قُلُوبهِم مَّرَضٌ أَن لَّن یُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغَانَهُمْ

 

آیا آنان که در قلب هایشان مرضی هست، پنداشته اند که خداوند هرگز کینه هایشان را آشکار نخواهد کرد؟

 

1ـ هشدار الهی به منافقان، نسبت به افشای کینه های نهانی آنان

 

أم حسب ... أن لن یخرج اللّه أضغـنهم

 

2ـ ناتوانی بیماردلان منافق از غلبه بر اراده خداوند و پنهان داشتن چهره واقعی خود برای همیشه

 

یخرج اللّه أضغـنهم

 

3ـ بیماردلان منافق، دارای کینه های عمیق نسبت به دین و مؤمنان

 

أم حسب الذین فی قلوبهم مرض أن لن یخرج اللّه أضغـنهم

«أضغان»، (جمع «ضغن») به معنای کینه های شدید و عمیق است.

 

4- منافق، گرفتار خوش خیالی و غافل از کمین خداوند

 

أم حسب الذین فی قلوبهم مرض أن لن یخرج اللّه أضغـنهم

 

5- نگرانی شدید منافقان صدر اسلام، از افشای چهره واقعی آنان

 

أم حسب ... أن لن یخرج اللّه أضغـنهم

از این که خداوند، منافقان را به افشای اسرارشان تهدید کرده; معلوم می شود که شرایط آنان به گونه ای بوده که رسوایی، برایشان بسیار سخت تمام می شده است.

 

6- ستّار بودن خداوند، دارای قلمروی خاص و نه شامل تمام گناهان و گنه کاران *

 

أن لن یخرج اللّه أضغـنهم

مجموع آیه و تهدید منافقان به افشای اسرارشان، در واقع هشداری است به منافقان که از ستّار بودن خدا، سوء استفاده نکرده و بدانند که افشای چهره آنان، امری ممکن و محتمل است.

 

7- منحصر نبودن کیفر بیماردلان منافق، به لحظه مرگ و امکان رسوایی آنان در دنیا*

 

فکیف إذا توفّتهم ... أم حسب الذین فی قلوبهم مرض أن لن یخرج اللّه أضغـنهم

در صورتی که تهدید به افشای کینه ها، مربوط به دنیا باشد و این رسوایی نوعی کیفر به شمار آید; از ارتباط این آیه با «فکیف إذا توفّتهم الملائکة ...» می توان به مطلب بالا دست یافت.

 

8- کینه و عداوت نسبت به پیامبر(ص) و مؤمنان، نوعی بیماردلی است.

 

أم حسب الذین فی قلوبهم مرض أن لن یخرج اللّه أضغـنهم

 

9- «عن جابر عن أبی جعفر محمد بن علی(ع) عن جابربن عبداللّه ـ رض ـ قال لمّا نصب رسول اللّه (ص) علیّاً یوم غدیرخم قال قوم: ما یألوا برفع ضبع ابن عمّه فأنزل اللّه تعالی «أم حسب الذین فی قلوبهم مرض أن لن یخرج اللّه أضغانهم»;(1)

 

جابر [جعفی] از امام باقر(ع) روایت نموده که جابربن عبداللّه انصاری گفت: چون رسول خدا(ص) در روز غدیرخم، حضرت علی(ع) را [به ولایت ]انتصاب کرد، گروهی گفتند: [محمد] در بالا بردن بازوی پسر عمویش کوتاهی نمی کند. پس این آیه را خداوند نازل فرمود: أم حسب الذین فی قلوبهم مرض أن لن یخرج اللّه أضغانهم».

امام علی(ع)

امامت امام علی(ع) 9

خدا

اراده خدا 2; قدرت خدا 2; محدوده ستاریت خدا 6; هشدارهای خدا 1

دین

دشمنان دین 3

روایت 9

غفلت

غفلت از خدا 4

قلب

نشانه های بیماری قلب 8

مؤمنان

دشمنان مؤمنان 3

محمد(ص)

دشمنی با محمد(ص) 8

منافقان

افشای کینه منافقان 1; افشای منافقان 5، 9; دین ستیزی منافقان 3; رسوایی دنیوی منافقان 7; عجز منافقان 2; غفلت منافقان 4; کیفر منافقان 7; کینه منافقان 3; نگرانی منافقان صدراسلام 5; هشدار به منافقان 1

پی نوشت ها:

1. تأویل الآیات الظاهرة، ص 570; تفسیر برهان، ج 4، ص 188.