تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 24 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَقَالَ الْمَلَأُ الَّذینَ کَفَرُوا مِن قَوْمِهِ مَا هَذَا إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُرِیدُ أَن یَتَفَضَّلَ عَلَیْکُمْ وَلَوْ شَاء اللَّهُ لَأَنزَلَ مَلَائِکَةً مَّا سَمِعْنَا بهَذَا فِی آبَائِنَا الْأَوَّلِینَ

پس اشراف قومش که کفر میورزیدند، گفتند: این جز بشری مانند شما نیست که می خواهد بر شما برتری یابد، و اگر خدا می خواست فرشتگانی می فرستاد. این را [که نوح می گوید] ما در میان پدران پیشین خود نشنیده ایم.

 

1 - قوم نوح، متشکل از مردم عادی و گروه اشراف

 

فقال الملؤا الذین کفروا من قومه ما هـذا إلاّ بشر مثلکم

«ملأ»، به رؤسا و اشراف گفته می شود. «الذین کفروا» وصف توضیحی است نه احترازی; زیرا با توجه به آیه 27 سوره هود(و ما نراک اتبعک إلاّ الذین هم أراذلنا بادی الرأی)، معلوم می شود که هیچ یک از اشراف قوم نوح، به وی ایمان نیاورده بودند.

 

2 - پیشگامی اشراف، در موضع گیری خصمانه علیه نوح(ع)

 

فقال الملؤا ... ما هـذا إلاّ بشر مثلکم

 

3 - کفرورزی و حق ناپذیری، بارزترین مشخصه اشراف قوم نوح

 

فقال الملؤا الذین کفروا

 

4 - احساس خطر اشراف، از پیام توحیدی نوح(ع)

 

یـقوم اعبدوا اللّه ما لکم من إلـه غیره فقال الملؤا الذین کفروا من قومه ما هـذا إلاّ بشر مثلکم

 

5 - تلاش اشراف، برای مخدوش ساختن رسالت نوح(ع) در نظر توده مردم

 

فقال الملؤا ... ما هـذا إلاّ بشر مثلکم

 

6 - «از جنس بشر بودن نوح(ع)» دستاویز اشراف کافر در انکار رسالت آن حضرت

 

فقال الملؤا ... ما هـذا إلاّ بشر مثلکم

 

7 - اعتقاد اشراف قوم نوح، به عدم صلاحیت بشر برای رسالت الهی

 

فقال الملؤا ... ما هـذا إلاّ بشر مثلکم

 

8 - اشراف کافر، نوح(ع) را به سلطه جویی و برتری طلبی متهم کردند.

 

یرید أن یتفضّل علیکم

«إرادة» (مصدر «یرید») به معنای خواستن و «تفضّل» (مصدر «یتفضّل») به معنای برتری جستن است; یعنی: «می خواهد بر شما برتری جوید».

 

9 - تنها فرشتگان، شایسته رسالت الهی در بینش اشراف کافر قوم نوح

 

و لوشاء اللّه لأنزل ملـئکة

«مشیئة» (مصدر «شاء») به معنای خواستن و اراده کردن و «إنزال» (مصدر «أنزل») به معنای فرو فرستادن است. «ملائکة»، جمع «ملک» (فرشتگان) می باشد; یعنی: «اگر خدا می خواست، قطعاً فرشتگانی فرو می فرستاد».

 

10 - اعتقاد مردم عصر نوح به وجود فرشتگان

 

و لوشاء اللّه لأنزل ملـئکة

 

11 - بعثت رسولی از میان نسل بشر، پدیده ای نو و بی سابقه در نظر قوم نوح

 

ما سمعنا بهـذا فی ءابائنا الأوّلین

کلمه «هـذا» به قرینه «و لوشاء اللّه لأنزل ملائکة» اشاره دارد به موضوع بعثت رسولی از میان نسل بشر.

 

12 - اتکای قوم نوح، تنها به آرا و اندیشه های پدران و نیاکان خویش

 

ما سمعنا بهـذا فی ءابائنا الأوّلین

 

13 - تعصب و تقلید کورکورانه از نیاکان و فرهنگ ملی، مانع از شناخت درست حقایق و ره یابی به آن

 

ما سمعنا بهـذا فی ءابائنا الأوّلین

 

14 - اشراف مرتجع قوم نوح، مدافع وضع موجود و مخالف دگرگونی و تحول

 

فقال الملؤا ... ما سمعنا بهـذا فی ءابائنا الأوّلین

 

15 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: دعا نوح(ع) قومه علانیة ... فأمّا ولد قابیل فإنّهم کذّبوه و قالوا: (ما سمعنا بهـذا فی آبائنا الأوّلین)...;

 

از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: نوح(ع) دعوت خود را در میان قوم خویش آشکارا بیان کرد; اما فرزندان قابیل، نوح(ع) را تکذیب کردند و گفتند «ما سمعنا بهـذا فی آبائنا الأوّلین»...» 1ـ قصص الأنبیاء رواندی، ص 81، فصل 3، ح 65; بحارالأنوار، ج 11، ص 323، ح 34.

تعصب

آثار تعصب قومی 13

تقلید

آثار تقلید کورکورانه 13

روایت 15

شناخت

موانع شناخت 13

عقیده

عقیده به ملائکه 10

قوم نوح

احساس خطر اشراف قوم نوح 4; ارتجاع اشراف قوم نوح14; اشراف قوم نوح 1; بهانه جویی اشراف قوم نوح 6; بینش اشراف قوم نوح 7، 9، 14; بینش قوم نوح 11; تاریخ قوم نوح 1، 2، 7، 12; تحجر اشراف قوم نوح 14; تلاش اشراف قوم نوح 5; تهمتهای اشراف قوم نوح 8; حق ناپذیری اشراف قوم نوح 3; دشمنی اشراف قوم نوح 2، 5; صفات اشراف قوم نوح 3; طبقات اجتماعی قوم نوح 1; عقیده قوم نوح 10; عقیده نیاکان قوم نوح 12; کفر اشراف قوم نوح 3; مبانی عقیده قوم نوح12

ملائکه

نبوت ملائکه 9

نبوت

مکذبان نبوت بشر 7; نبوت بشر 11

نوح(ع)

بشر بودن نوح(ع) 6; تعالیم نوح(ع) 4; تکذیب نبوت نوح(ع) 6; تهمت برتری طلبی به نوح(ع) 8; تهمت سلطه جویی به نوح(ع) 8; دشمنان نوح(ع) 2، 5; مکذبان نوح(ع) 15

نیاکان

تقلید از نیاکان 13

هدایت

موانع ـ 13