تفسیر آیات قرآن کریم – سوره عنکبوت – آیه 24 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَمَا کَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ

 

پس جواب قوم ابراهیم جز این نبود که گفتند: بکشیدش یا بسوزانیدش پس خدا او را از آن آتش نجات داد، همانا در این [واقعه] نشانه هایی است [عبرت انگیز] برای مردمی که ایمان دارند.

 

1 - تنها واکنش قوم ابراهیم در برابر دعوت آن حضرت به توحید عبادی، تصمیم به قتل و یا سوزاندن وی بود!

 

و إبرهیم إذ قال لقومه ... اعبدوه ... فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا اقتلوه أو حرّقوه

 

2 - قوم ابراهیم، در عقاید شرک آلود خود مردمی متعصب بودند.

 

إنّما تعبدون من دون اللّه أوثـنًا ... فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا اقتلوه أو حرّقوه

 

3 - قوم ابراهیم، برای رویارویی با خیرخواهی او برای آنان، به خشونت متوسل شدند.

 

و إبرهیم إذ قال لقومه ... ذلکم خیر لکم ... فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا اقتلوه أو حرّقوه

 

4 - کشتن و آتش زدن، از شیوه های قوم ابراهیم، برای رویارویی با دعوت توحیدی او بود.

 

إبرهیم إذ قال ... ذلکم خیر لکم ... فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا اقتلوه أو حرّقوه

 

5 - واکنش خشونت آمیز قوم ابراهیم به دعوت توحیدی او، فراگیر و عمومی بود.

 

فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا

 

6 - در بین قوم ابراهیم، برای برخورد با ابراهیم(ع) دو دید (کشتن و سوزاندن) وجود داشت.

 

فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا اقتلوه أو حرّقوه

«أو» در «أو حرّقوه» می تواند برای تنویع و می تواند برای اباحه باشد. بنابر احتمال نخست، می توان استفاده کرد که قوم ابراهیم، برای از بین بردن او، دو دیدگاه داشته اند: عده ای، حکم به اعدام و گروهی، دستور به سوزاندن او می دادند.

 

7 - قتل یا سوزاندن مخالفان و یا مجرمان، از مجازات های دوران حضرت ابراهیم(ع)

 

فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا اقتلوه أو حرّقوه

 

8 - قوم ابراهیم، سرانجام تصمیم گرفتند که ابراهیم(ع) را در آتش بسوزانند.

 

فما کان جواب قومه إلاّ أن قالوا اقتلوه أو حرّقوه فأنجـیه اللّه من النار

 

9 - قوم ابراهیم، برای عملی ساختن تصمیم خود، ابراهیم را در آتش پرتاب کردند.

 

فما کان جواب قومه ... أو حرّقوه فأنجـیه اللّه

«فاء» در «فأنجاه» برای فصاحت است و دلالت بر حذف جمله ای می کند و آن می تواند چنین باشد: «ثم جعلوه فی النار»

 

10 - خداوند، ابراهیم(ع) را از آتش نجات داد.

 

أو حرّقوه فأنجـیه اللّه من النار

 

11 - خواست خداوند، حاکم و مقدم بر تصمیم ها و کارکرد عوامل طبیعی است.

 

قالوا اقتلوه أو حرّقوه فأنجـیه اللّه من النار

 

12 - نجات حضرت ابراهیم(ع) از مجازات قوم اش (آتش، گستردگی آتش، پرتاب کردن،...)، نشانه های چندی از خدا، برای اهل ایمان است.

 

فأنجـیه اللّه من النار إنّ فی ذلک لأیـت

 

13 - مؤمنان، شایسته بهره گیری از آیات الهی اند.

 

إنّ فی ذلک لأیـت لقوم یؤمنون

آتش

نجات از آتش 10

آیات خدا 12

بهره مندان از آیات خدا 12 13

ابراهیم(ع)

ابراهیم(ع) در آتش 9; تهدید ابراهیم(ع) 1; خیرخواهی ابراهیم(ع) 3; دعوتهای ابراهیم(ع) 1، 4; روش برخورد با ابراهیم(ع) 3، 6; سوزاندن ابراهیم(ع) 1، 6، 8، 9; عمومیت برخورد با ابراهیم(ع) 5; قتل ابراهیم(ع) 1، 6; قصه ابراهیم(ع) 1، 3، 4، 5، 6، 8، 9، 10، 12; نجات ابراهیم(ع) 10، 12

توحید

دعوت به توحید 4; دعوت به توحید عبادی 1

خدا

حاکمیت مشیت خدا 11

سوزاندن

تهدید به سوزاندن 1

عوامل طبیعی

نقش عوامل طبیعی 11

قتل

تهدید به قتل 1

قوم ابراهیم

تاریخ قوم ابراهیم 4; تعصب قوم ابراهیم 2; تهدیدهای قوم ابراهیم 1; خشونت طلبی قوم ابراهیم 3، 5; روش برخورد قوم ابراهیم 1، 3، 4، 5، 6; سوزاندن در قوم ابراهیم 4; سوزاندن مجرم در قوم ابراهیم 7; شرک قوم ابراهیم 2; قتل در قوم ابراهیم 4; قتل مجرم در قوم ابراهیم 7

مجازات

مجازات در دوران ابراهیم(ع) 7