تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 23 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ فَقَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ
و همانا نوح را به سوی قومش فرستادیم، پس گفت: ای قوم من! خدا را بپرستید که معبودی برای شما جز او نیست، پس آیا تقوا پیشه نمی کنید؟
1 - نوح(ع)، از رسولان الهی بود.
و لقد أرسلنا نوحًا
2 - نوح، نخستین فرستاده خدا به سوی جامعه بشری
و لقد أرسلنا نوحًا إلی قومه
با توجه به این که در آیات پیشین، بحث با چگونگی خلقت انسان شروع شده بود و در ادامه آن، به اسرار نهفته در موجودات طبیعت اشاره گشته بود، ذکر حضرت نوح(ع) به عنوان فرستاده خدا به سوی خلق، می تواند رساننده مطلب بالا باشد.
3 - قلمرو رسالت نوح(ع)، محدود به قوم خودش بود.
و لقد أرسلنا نوحًا إلی قومه
4 - ارسال رسولان به سوی مردم، نعمتی معنوی در کنار سایر نعمت های الهی برای بشر و نمودی دیگر از ربوبیت، تدبیر و نظارت دقیق او بر احوال خلق است.
و ما کنّا عن الخلق غـفلین ... و لقد أرسلنا نوحًا إلی قومه
در آیات پیشین، آوردن تعبیرهایی چون: «أنزلنا»، «أسکنّا»، «أنشأنا» و «نسقیکم»، برای بیان نمونه هایی از نعمت های مادی خداوند برای بشر و نمودهایی از تدبیر او بود. اکنون تعبیر «و لقد أرسلنا...» در کنار آن نعمت ها، بیانگر نعمت معنوی خدا و یادآور نمودی دیگراز ربوبیت و تدبیرونظارت اوبر کاربندگانش می باشد.
5 - دعوت به توحید و پرستش خدای یگانه، نخستین و مهم ترین سخن نوح(ع) با قوم خویش
فقال یـقوم اعبدوا اللّه ... أفلاتتّقون
6 - قوم نوح، مردمی شرک پیشه و بت پرست بودند.
فقال یـقوم اعبدوا اللّه ما لکم من إلـه غیره
7 - نوح(ع)، پیامبری مهربان و دلسوز مردم
فقال یـقوم
«یا قوم» (ای قوم من)، خطابی مهرآمیز و از سر دلسوزی است.
8 - مهربانی و برخورد مشفقانه با مردم، وظیفه ای بر عهده رهبران و مبلغان دینی
فقال یـقوم اعبدوا اللّه
9 - خدا، تنها معبود سزاوار پرستش
ما لکم من إلـه غیره
10 - توحید و پرهیز از شرک، زیربنایی ترین اصل عقیدتی و اساس هر تحول معنوی
اعبدوا اللّه ما لکم من إلـه غیره
11 - پیامد شرک ورزی، گرفتار شدن به قهر الهی است.
ما لکم من إلـه غیره أفلاتتّقون
متعلق «أفلاتتّقون» حذف شده است; یعنی: «أفلاتتّقون أن یعذبکم اللّه; آیا از عذاب قهر خدا نمی ترسید؟»
12 - نوح(ع)، قومش را به عواقب شوم شرک ورزی هشدار داد.
ما لکم من إلـه غیره أفلاتتّقون
13 - گرایش به توحید، نیازمند داشتن تقوا و بیم از خداوند.
ما لکم من إلـه غیره أفلاتتّقون
انبیا
اوّلین نبی 2
انذار
انذار از فرجام شرک 12
ایمان
زمینه ایمان به توحید 13
بت پرستی
تاریخ بت پرستی 6
ترس
آثار ترس از خدا 13
تقوا
آثار تقوا 13
توحید
آثار توحید 10; توحید عبادی 9; دعوت به توحید عبادی 5
جهان بینی
جهان بینی توحیدی 9
خدا
اختصاصات خدا 9; عذابهای خدا 11; نشانه های ربوبیت خدا 4; نشانه های نظارت خدا 4; نعمتهای خدا 4
رسولان خدا 1، 2
رفتار
پایه های رفتار 8
رهبران دینی
مسؤولیت رهبران دینی 8; مهربانی رهبران دینی 8
شرک
آثار شرک 11; اهمیت اجتناب از شرک 10; تاریخ شرک 6
عذاب
موجبات عذاب 11
عقیده
مبانی عقیده 10
قوم نوح
انذار قوم نوح 12; بت پرستی قوم نوح 6; تاریخ قوم نوح 6; دعوت از قوم نوح 5; شرک قوم نوح 6، 12
مبلغان
مسؤولیت مبلغان 8; مهربانی مبلغان 8
نعمت
نعمت انبیا 4
نوح(ع)
انذارهای نوح(ع) 12; فضایل نوح(ع) 7; محدوده رسالت نوح(ع) 3; مقامات نوح(ع) 1; مهربانی نوح(ع) 7; مهمترین دعوت نوح(ع) 5; نبوت نوح(ع) 1; ویژگیهای نوح(ع) 2
تصاویر ضمیمه
