تفسیر آیات قرآن کریم – سوره سجده – آیه 23 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَی الْکِتَابَ فَلَا تَکُن فِی مِرْیَةٍ مِّن لِّقَائِهِ وَجَعَلْنَاهُ هُدًی لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ
و همانا ما به موسی کتاب دادیم، پس تو در تلقّی موسی آن کتاب را شک نداشته باش و آن را هدایتی برای بنی اسرائیل قرار دادیم.
1 - تورات از سوی پروردگار به موسی(ع) اِعطا شد.
و لقد ءاتینا موسی الکتـب
«ال» در «الکتاب» می تواند برای عهد و اشاره به تورات داشته باشد.
2 - برخوردار بودن موسی(ع) از کتاب آسمانی، امری قطعی بوده و هیچ تردیدی در آن روا نیست.
و لقد ءاتینا موسی الکتـب فلاتکن فی مریة من لقائه
برداشت بالا، بر این اساس است که «لقاء» مصدر مضاف به مفعول بوده و فاعل اش ـ که موسی است ـ محذوف باشد. بنابراین، مرجع ضمیر در «لقائه» واژه «الکتاب» است. امکان دارد که «لقاء» به ضمیر فاعلی اضافه شده و مفعول اش محذوف باشد که در این صورت، مرجع ضمیر در «لقائه» خود حضرت موسی(ع) خواهد بود.
3 - رسالت پیامبراکرم(ص)، امر بی سابقه ای نبوده و در ادامه رسالت پیامبران گذشته است.
بل هو الحقّ من ربّک لتنذر قومًا ... و لقد ءاتینا موسی الکتـب
احتمال دارد ذکر «و لقد آتینا موسی...» در این سوره به منظور اثبات نبوت پیامبر(ص) باشد که در آیه سه از آن، سخن گفته شده است. لازم به ذکر است که ذکر حضرت موسی(ع) از میان انبیای پیشین، می تواند به خاطر مورد اتفاق نظر بودن آن حضرت در میان پیروان ادیان آسمانی باشد.
4 - قطعی بودن نزول کتاب آسمانی بر موسی(ع) جایی برای تردید در نزول وحی بر پیامبراسلام(ص) باقی نمی گذارد.
و لقد ءاتینا موسی الکتـب فلاتکن فی مریة من لقائه
برداشت بالا، با توجه به دو نکته زیر است: 1ـ انتخاب موسی(ع) از میان پیامبران پیشین، برای استدلال به آن، جهت حقانیت پیامبر بعدی، احتمال دارد به خاطر مقبول بودن ایشان نزد همه پیروان ادیان آسمانی باشد. 2ـ مرجع ضمیر در «لقائه» احتمال دارد به قرآن برگردد که از محتوای کلام و آیه سه استفاده می شود و «فاء» در «فلاتکن» تفریعی است.
5 - نزول کتابی آسمانی بر موسی(ع)، دلیلی بر حقانیت و تحقق لقاءاللّه است.
فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا... و لقد ءاتینا موسی الکتـب فلاتکن فی مریة من لقائه
احتمال دارد ـ به قرینه سیاق ـ مراد از «لقاء»، روز قیامت و معاد باشد و مرجع ضمیر در «لقائه» واژه «بعث» باشد که مستفاد از آیه های ده و چهارده است. بنابراین، معنا چنین می شود: «تو در لقای ربّ ـ که قرآن درباره آن سخن گفته ـ تردیدی به خود راه نده! چرا که قرآن ـ حاوی مسأله لقای ربّ ـ نازل شده از ناحیه کسی است که تورات را به موسی(ع) داده است.»
6 - یادآوری رسالت دشوار موسی(ع) تسلی بخش پیامبر(ص) در برابر آزار مشرکان بود.
و لقد ءاتینا موسی الکتـب فلاتکن فی مریة من لقائه
احتمال دارد مرجع ضمیر در «لقائه» آزار و اذیتی باشد که از فحوای کلام، به دلیل طرح رسالت موسی(ع)، برمی آید. در این صورت، آیه درصدد دلداری و تسلی دادن به پیامبر(ص) است.
7 - ملاقات پیامبراکرم(ص) با حضرت موسی(ع)، در شب معراج و یا در قیامت، قطعی است.
و لقد ءاتینا موسی الکتـب فلاتکن فی مریة من لقائه
برداشت بالا، بنابراین احتمال است که مرجع ضمیر در «لقائه» موسی(ع) باشد. لازم به ذکر است که این نکته، مورد تأیید روایت نیز هست.
8 - کتاب آسمانی موسی، هدایت کننده قوم بنی اسرائیل بود.
و جعلنـه هدًی لبنی إسرءیل
9 - هدایت بنی اسراییل، هدف رسالت موسی(ع) بوده است.
و لقد ءاتینا موسی الکتـب ... و جعلنـه هدًی لبنی إسرءیل
10 - موسی(ع)، از سوی خداوند مأمور هدایت بنی اسراییل بود.
و جعلنـه هدًی لبنی إسرءیل
بنابراین احتمال که مرجع ضمیر مفعولی «جعلناه» حضرت موسی(ع) باشد، نکته یاد شده به دست می آید.
11 - مقام پیامبر(ص) از سوی خداوند، بزرگ داشته شده است.
فلاتکن فی مریة من لقائه
در صورتی که مراد از «لقائه» رسیدن کتاب و وحی به پیامبر(ص) باشد، آوردن «لقاء» به جای کلمه ای مثل «إیتاء» و امثال آن، حکایت از بزرگداشت و تعظیم پیامبراکرم(ص) می کند.
انبیا
رسالت انبیا 3
بنی اسرائیل
هدایت بنی اسرائیل 8، 9، 10
تورات
هدایتگری تورات 8
خدا
عطایای خدا 1
لقاءالله
دلایل حقانیت لقاءالله 5
محمد(ص)
اذیت محمد(ص) 6; تکریم محمد(ص) 11; دلایل رسالت محمد(ص) 4; دلداری به محمد(ص) 6; رسالت محمد(ص) 3; محمد(ص) در قیامت 7; محمد(ص) در معراج 7; مقامات محمد(ص) 11; ملاقات محمد(ص) با موسی(ع) 7; نزول وحی بر محمد(ص) 4
مشرکان
اذیتهای مشرکان 6
موسی(ع)
اعطای تورات به موسی(ع) 1; اهمیت رسالت موسی(ع) 9; رسالت موسی(ع) 3; سختی رسالت موسی(ع) 6; کتاب آسمانی موسی(ع) 2، 8; مسؤولیت موسی(ع) 10; موسی(ع) در قیامت 7; موسی(ع) در معراج 7; نزول کتاب آسمانی بر موسی(ع) 4، 5; هدایتگری موسی(ع) 10
تصاویر ضمیمه
