تفسیر آیات قرآن کریم- سوره ق – آیه 5 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

بَلْ کَذَّبُوا بالْحَقِّ لَمَّا جَاءهُمْ فَهُمْ فِی أَمْرٍ مَّرِیجٍ

بلکه حق را وقتی که برای آنان آمد تکذیب کردند، در نتیجه آنان در وضعی آشفته قرار دارند.

1ـ شبهات کافران درباره معاد، ناشی از روحیه حق ستیزی آنان است; نه نامعقول بودن آن.

بل کذّبوا بالحقّ لمّا جاءهم

برداشت یاد شده بنابراین نکته است که مراد از «الحقّ»، حقانیت قرآن و رسالت پیامبر(ص) باشد; یعنی، اینان در همان آغاز نشانه های حق را دیدند و به تکذیب آن پرداختند. این حق ستیزی، بسیاری از حقایق معقول را برای آنان، ناممکن جلوه داده است.

2ـ قرآن و رسالت پیامبر(ص)، از نمودهای بارز حق

و القرءان المجید . بل عجبوا أن جاءهم منذر ... بل کذّبوا بالحقّ

3ـ تکذیب معاد، تکذیب حقیقتی گریزناپذیر

بل کذّبوا بالحقّ لمّا جاءهم

بنابراین که مراد از «الحقّ» معاد و وعده به آن باشد، مفاد آیه این می شود که ما حقانیت معاد را با دلایل بیان کردیم و بر فرض که کافران آن را نپذیرند، حقی را نپذیرفته اند که خواه ناخواه صورت خواهد گرفت و انکار آنان حقیقت را تغییر نخواهد داد.

4ـ تکذیب کنندگان حق ـ قرآن، پیامبر و معاد ـ گرفتار سردرگمی و پریشان گویی

بل کذّبوا بالحقّ لمّا جاءهم و هم فی أمر مریج

یکی از نمودهای پریشان گویی تکذیب گران معاد این است که می گویند چون بدن انسان در خاک متلاشی می شود پس چگونه می تواند از خاک دوباره برآید; این در حالی است که خود می دانند انسان برای نخستین بار نیز از همین خاک برآمده است.

5ـ تعارض و نابسامانی در روح و اندیشه، نتیجه حق ستیزی است.

کذّبوا بالحقّ ... فهم فی أمر مریج

«فا»ی تفریع، این نتیجه کلی را به دست می دهد که انکار حق آشکار، فرد را گرفتار بحران روحی و تناقض گویی می سازد; زیرا از یک سو وضوح حق را در می یابد و از سوی دیگر، تلاش می کند تا بر آن سرپوش نهاده و عقیده باطل خود را توجیه کند.

بحران روحی

عوامل بحران روحی 5

حق

تناقض گویی مکذبان حق 4; آثار حق ستیزی 5; تحیر مکذبان حق 4

قرآن

تحیر مکذبان قرآن 4; تناقض گویی مکذبان قرآن 4; حقانیت قرآن 2

کافران

آثار حق ستیزی کافران 1; منشأ شبهات کافران 1

محمد(ص)

تحیر مکذبان محمد(ص) 4; تناقض گویی مکذبان محمد(ص) 4; حقانیت نبوت محمد(ص) 2

معاد

تحیر مکذبان معاد 4; تکذیب معاد 3; تناقض گویی مکذبان معاد 4; حتمیت معاد 3