تفسیر آیات قرآن کریم- سوره ق – آیه 33 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

مَنْ خَشیَ الرَّحْمَن بالْغَیْب وَجَاء بقَلْبٍ مُّنِیبٍ

همان کسی که در پنهانی از خدای رحمان ترسیده و با قلبی رجوع کننده [به سوی خدا ]آمده است.

 

1 - بهشت، از آن بیم دارندگان از خداوند در نهان

 

و أُزلفت الجنّة للمتّقین ... من خشی الرحمـن بالغیب

بنابراین که «بالغیب» متعلق به «خشی» باشد، برداشت بالا به دست می آید.

 

2 - متقین، در عین اعتقاد به رحمانیت خداوند، بیمناک از مخالفت با او *

 

من خشی الرحمـن بالغیب

از این که وصف «الرحمان» مفعول «خشی» قرار گرفته است، می توان به مطلب فوق ره برد; زیرا در نظر ابتدایی، وصف «منتقم،قهار و...» متناسب با خشیت است و این که وصف «رحمت» به کار گرفته شده است، می رساند که رجای متقین آنان را به گناه نمی کشاند.

 

3 - تمسّک به رحمانیت خدا و کنار نهادن خشیت، زمینه ساز انحراف و فروهشتن وظایف*

 

من خشی الرحمـن بالغیب

از ارتباط «أوّاب حفیظ» و «خشی» و وصف «الرحمان» مطلب بالا احتمال می رود.

 

4 - بهشت پاداش آنان که با وجود محسوس نبودن خداوند، همه جا وی را در نظر داشته و از او بیم دارند.

 

من خشی الرحمـن بالغیب

بنابر این که «بالغیب» وصف برای «رحمان» باشد، برداشت بالا قابل استفاده است.

 

5 - مراقبت شدید بر ارزش ها و حدود الهی، در گرو خشیت از خداوند، حتی در نهان

 

أوّاب حفیظ . من خشی الرحمـن بالغیب

برداشت یاد شده بنابر این نکته است که تعبیر «من خشی...» در مقام توصیف «أوّاب» و «حفیظ» باشد و علیت را برساند; یعنی، این خشیت عامل «أوّاب» و «حفیظ» بودن آنان است.

 

6 - تقواپیشگان و ره جویان به بهشت، دارای قلبی خداجو و تائب

 

و أُزلفت الجنّة للمتّقین ... و جاء بقلب منیب

 

7 - حفظ روحیه توبه و خداجویی تا پایان عمر، شرط ره جویی به بهشت *

 

و أُزلفت الجنّة ... و جاء بقلب منیب

تعبیر «جاء» می تواند اشاره به این نکته باشد که اگر کسی، برهه ای از عمر را با قلب منیب بگذراند; ولی آن را در نهایت از دست داده و نتواند آن را در صحنه قیامت به همراه آورد، برخوردار از بهشت نخواهد بود.

 

8 - اهمیت حسن عاقبت *

 

و جاء بقلب منیب

برداشت بالا بدان احتمال است که «جاء بقلب» اشاره به پایان کار و حسن عاقبت داشته باشد.

 

9 - دستیابی به «قلب منیب» در پرتو خشیت از خداوند، در آشکار و نهان

 

من خشی الرحمـن بالغیب و جاء بقلب منیب

بنابر این که تقدم لفظی «خشی الرحمان...» بر «جاء بقلب منیب» حکایت از تقدم رتبی داشته باشد، برداشت بالا استفاده می شود.

ارزشها

زمینه حفظ ارزشها 5

اعتصام

آثار اعتصام به رحمانیت خدا 3

بهشت

موجبات بهشت 7

بهشتیان 1، 4

خداجویی بهشتیان 1، 6 4

ترس

ترس از مخالفت با خدا 2

تکلیف

زمینه ترک تکلیف 3

توبه

آثار تداوم توبه 7; زمینه توبه 9

حدودخدا

زمینه حفظ حدودخدا 5

خداترسان

خداترسان در بهشت 1، 4; فضایل خداترسان 1

خداجویی

آثار تداوم خداجویی 7

خشیت

آثار ترک خشیت 3; آثار خشیت 9; آثار خشیت پنهانی 5; ارزش خشیت پنهانی 1; پاداش خشیت پنهانی 4; خشیت پنهانی 9

عقیده

عقیده به رحمانیت خدا 2

فرجام

اهمیت حسن فرجام 8

گمراهی

زمینه گمراهی 3

متقین

خداجویی متقین 6; خشیت متقین 2; صفات متقین 2; عقیده متقین 2; فضایل متقین 6