تفسیر آیات قرآن کریم- سوره ق – آیه 3 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَئِذَا مِتْنَا وَکُنَّا تُرَابًا ذَلِکَ رَجْعٌ بَعِیدٌ

[و نیز گفتند:] آیا وقتی که ما مردیم و خاک شدیم [به زندگی جدید بازمی گردیم؟] آن بازگشتی دور (از باور) است.

1ـ زنده شدن دوباره انسان، پس از مردن و خاک شدن، امری بعید از نظر کافران

أءذا متنا و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید

2ـ انکار معاد از سوی کافران، متکی بر استبعاد و نه دلیل قطعی

أءذا متنا و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید

3ـ معاد، از مهم ترین انذارهای پیامبر(ص) برای آدمیان

جاءهم منذر ... أءذا متنا ... ذلک رجع بعید

از ارتباط «أءذا متنا» ـ که در مورد قیامت است ـ با تعبیر «منذر» در آیه قبل، استفاده می شود که یکی از محورهای عمده انذارهای پیامبر(ص) مسأله معاد بوده است.

4ـ انسان در نگاه مشرکانِ عصر بعثت، موجودی صرفاً مادی و جسمانی است.

أءذا متنا و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید

تعبیر «کنّا تراباً» می رساند که توجه کافران، بیشتر به متلاشی شدن اجزای بدن در خاک بوده است.

5ـ متلاشی شدن اجزای بدن در خاک، محور اشکال کافران در مسأله معاد

و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید

6ـ معاد مورد انذار پیامبر(ص)، معادی جسمانی و نه صرفاً روحانی

جاءهم منذر ... أءذا متنا و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید

گفتنی است که اشکال کافران در زمینه معاد جسمانی بوده و پذیرش گرد آمدن دوباره اجزای بدن بر ایشان دشوار بوده است. این نشان می دهد که آنان، از انذار پیامبر(ص)، معاد جسمانی را فهمیده اند. آیه شریفه هم اصل فهم ایشان را رد نکرده است.

انذار

انذار از معاد جسمانی 6; اهمیت انذار از معاد 3

انسان

حقیقت انسان 4

بدن

تلاشی بدن در قبر 5

کافران

بینش کافران 1، 2، 5

محمد(ص)

انذارهای محمد(ص) 3، 6

مشرکان

بینش مشرکان صدراسلام 4

معاد

استبعاد معاد 2; استبعاد معاد جسمانی 1، 5