تفسیر آیات قرآن کریم- سوره ق – آیه 18 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

مَا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ

هیچ سخنی را القا نمی کند مگر این که نزد آن مراقبی آماده [ضبط] است.

1ـ دریافت و ثبت حتمی هر سخن آدمی به وسیله توسط مراقبی آماده و گوش بزنگ

ما یلفظ من قول إلاّ لدیه رقیب عتید

2ـ سخنان آدمی، همانند سایر اعمال او، مسؤولیت آفرین و مورد محاسبه

ما یلفظ من قول إلاّ لدیه رقیب عتید

در آیه قبل، مسأله محاسبه و ضبط اعمال به صورت مطلق مطرح گردیده است و اکنون دراین آیه، ضبط و محاسبه گفتار، به انسان یادآوری شده است.

3ـ گفتار آدمی، دارای اهمیّتی ویژه در مقایسه با سایر اعمال وی

ما یلفظ من قول إلاّ لدیه رقیب عتید

از اختصاص به ذکر یافتن «ما یلفظ...»، اهمیت و ویژگی گفتار استفاده می شود.

4ـ «رقیب» و «عتید»، دو فرشته ناظر بر اعمال هر انسان *

عن الیمین و عن الشمال قعید ... لدیه رقیب عتید

برداشت یاد شده بدان احتمال است که «رقیب» و «عتید»، اسم دو فرشته باشد که یکی از سمت راست و دیگری از سمت چپ، ناظر و نگارنده اعمال اند. در این صورت «واو» عطف محذوف است.

5ـ «عن أبی عبداللّه(ع) قال: إنّ المؤمنین إذا اعتنقا غمرتهماالرحمة ... فإذا أقبلا علی المسائلة قالت الملائکة بعضها لبعض تنحّوا عنهما فإنّ لهما سرّاً و قد ستر اللّه علیهما. قال اسحاق: فقلت: جعلت فداک فلایکتب علیهما لفظهما و قد قال اللّه عزّوجلّ: «ما یلفظ من قول إلاّ لدیه رقیب عتید...»؟ قال یا اسحاق إنّ اللّه تبارک و تعالی إنّما أمر الملائکة أن تعتزل عن المؤمنین إذا التقیا إجلالاً لهما ... و یحفظه علیهما عالم السرّ و أخفی...;(1)

از امام صادق(ع) روایت شده است: هر گاه دو نفر مؤمن معانقه کردند، رحمت خدا آنان را فرا می گیرد و هر گاه برای گفتوگو روبه رو شدند، فرشتگان بعضی به بعضی دیگر می گویند: از نزد آن دو کنار بروید; زیرا آن دو سرّی دارند که خداوند آن را مستور داشته است. اسحاق بن عمار می گوید: به امام (ع) گفتم: فدایت شوم پس لفظ آنان نوشته نمی شود با این که خداوند فرموده است: «ما یلفظ من قول إلاّ لدیه رقیب عتید...»؟ امام فرمود: خداوند ـ تبارک و تعالی ـ فرشتگان را امر فرموده که از مؤمنان هنگام ملاقات با یکدیگر (که جز رضای خدا منظور نبوده)، از نزد آنان کنار روند و این امر برای تجلیل از مؤمنان است...; ولی الفاظ آنان را [خود خداوند] که عالم نهان و نهان تر [از اسرار ]است، محفوظ می دارد...».

روایت 5

سخن

آثار سخن 2; اهمیت سخن 3; ثبت سخن 5; حسابرسی سخن 2

عمل

آثار عمل 2; اهمیت عمل 3; ثبت عمل 1

مؤمنان

فضایل مؤمنان 5

ملائکه

رقیب 4; عتید 4; ملائکه ثبت عمل 4، 5; نقش ملائکه 1

پی نوشت ها:

1. کافی، ج 2، ص 184، ح 2; نورالثقلین، ج 5، ص 110، ح 23.