تفسیر آیات قرآن کریم- سوره قلم- آیه 43- کتاب تفسیر راهنما- تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

خَاشعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذلَّةٌ وَقَدْ کَانُوا یُدْعَوْنَ إِلَی السُّجُود وَهُمْ سَالِمُونَ

چشمانشان خاشع است و ذلّتی [وصف ناپذیر ]آنان را فرامی گیرد، چرا که [در دنیا ]به سجده دعوت می شدند در حالی که سالم بودند [و اِبا می کردند].

1 - ظهور و بروز ذلّت و ترس، در دیدگان کافران و مشرکان در عرصه قیامت

خـشعة أبصـرهم

2 - ذلّت و خواری، تمامی وجود کافران و مشرکان را در قیامت فرا می گیرد.

ترهقهم ذلّة

3 - فراخوانده شدن کافران و مشرکان به سجده و خضوع در برابر خداوند در دنیا و امتناع آنان از این کار

و قد کانوا یدعون إلی السجود و هم سـلمون

4 - نماز، از ارکان عملی دین و نشانه اصلی دین داری است.

و قد کانوا یدعون إلی السجود و هم سـلمون

به گفته مفسران، مقصود از سجود و فراخوانده شدن کافران به آن، نماز است که در آیات گوناگون، همگان به این عبادت فراخوانده شده اند.

5 - سجده و خضوع، رکن اصلی و روح نماز است.

یدعون إلی السجود

از این که به جای نماز، سجود و خضوع مطرح شده است، می توان مطلب یاد شده را به دست آورد.

6 - مکلف بودن کافران به فروع دین و انجام فرائض (همچون نماز)

یدعون إلی السجود و هم سـلمون

7 - سلامت و توانایی، از شرایط مکلف

یدعون إلی السجود و هم سـلمون

مطلب یاد شده، از قید «و هم سالمون» استفاده می شود.

تکلیف

سلامتی در تکلیف 7; شرایط تکلیف 7; قدرت در تکلیف 7

خدا

دعوت به خضوع بر خدا 3

دین

ارکان دین 4

دینداری

نشانه های دینداری 4

سجده

دعوت به سجده 3

قیامت

ظهور حقایق در قیامت 1

کافران

ترس اخروی کافران 1; تکلیف کافران 6; دعوت از کافران 3; ذلت اخروی کافران 1، 2; عصیان کافران 3; کافران در قیامت 1، 2; کافران و فروع دین 6; کافران و نماز 6

مشرکان

دعوت از مشرکان 3; ذلت اخروی مشرکان 1، 2; عصیان مشرکان3; مشرکان در قیامت 1، 2

نماز

ارکان نماز 5; اهمیت نماز 4; خضوع در نماز 5; سجده نماز 5