تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 72 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُم بلَیْلٍ تَسْکُنُونَ فِیهِ أَفَلَا تُبْصِرُونَ

بگو: نظر دهید که اگر خدا روز را بر شما تا هنگام قیامت مستدام گرداند کدام معبودی است جز خدا که برای شما شبی بیاورد تا در آن آرام گیرید، پس آیا نمی بینید؟

1 - آموزش شیوه محاجه با مشرکان از سوی خداوند به پیامبر(ص)

قل أرءیتم إن جعل اللّه علیکم النهار سرمدًا ... من إلـه غیر اللّه ... أفلاتبصرون

 

2 - طرح پرسش های تنبه آفرین و بیدارگر، از شیوه های ارائه شده از سوی خدا به پیامبر در احتجاج با اهل شرک

 

قل أرءیتم إن جعل اللّه ... أفلاتبصرون

 

3 - خدا، قدرت مطلق و بلامنازع جهان آفرینش است.

 

قل أرءیتم إن جعل اللّه علیکم النهار سرمدًا ... من إلـه غیر اللّه ... أفلاتبصرون

مفاد آیه بالا این است که هرگاه خداوند کاری را اراده کند، هیچ کس نمی تواند اراده او را نقض کند و برخلاف خواسته او کاری انجام دهد.

 

4 - نظام آفرینش، تحت حاکمیت اراده خدای یگانه است.

 

قل أرءیتم ... من إلـه غیر اللّه یأتیکم بلیل

 

5 - توانایی خدا بر ثابت نگه داشتن روشنایی روز و محروم ساختن اهل آن از نعمت شب تا روز قیامت

 

قل أرءیتم إن جعل اللّه علیکم النهار سرمدًا إلی یوم القیـمة

 

6 - خدا، تنها معبود شایسته پرستش

 

من إلـه غیر اللّه

 

7 - نیاز بشر به استراحت و آرامش، پس از تلاش های روزانه

 

من إلـه غیر اللّه یأتیکم بلیل تسکنون فیه

 

8 - ناتوانی غیرخدا، بر ایجاد شب، در صورت اراده خدا بر ثابت قرار دادن روز

 

قل أرءیتم إن جعل اللّه علیکم النهار سرمدًا ... من إلـه غیر اللّه یأتیکم بلیل

 

9 - شب، بهترین و مناسب ترین زمان برای استراحت و آسایش

 

یأتیکم بلیل تسکنون فیه

تصریح خداوند به این که شب را برای آسایش و استراحت بشر قرار داده است، می تواند حاکی از برداشت یاد شده باشد.

 

10 - خداوند، شب را برای آسایش و استراحت قرار داده است.

 

من إلـه غیر اللّه یأتیکم بلیل تسکنون فیه

 

11 - توجه به جریان منظم و سامان مند شب و روز، زمینه ساز شکل گیری بینش توحیدی در انسان

 

قل أرءیتم إن جعل اللّه ... من إلـه غیر اللّه یأتیکم بلیل تسکنون فیه

 

12 - نظام توالی شب و روز، مخصوص عالم دنیا است.

 

إن جعل اللّه علیکم النهار سرمدًا إلی یوم القیـمة

با توجه به مقید شدن «سرمداً» به قید «إلی یوم القیامة»، برداشت یاد شده به دست می آید.

 

13 - سرزنش مشرکان از سوی خداوند، به خاطر نادیده گرفتن نشانه های توحید در نظام شب و روز

 

قل أرءیتم إن جعل اللّه علیکم النهار سرمدًا إلی یوم القیـمة ... أفلاتبصرون

 

14 - باز کردن دیده دل بر روی حقایق جهان، باعث ره یافتن انسان به توحید و خداشناسی است.

 

قل أرءیتم ... قل أرءیتم ... أفلاتبصرون

 

15 - روشنایی روز و آسایش یافتن در تاریکی شب، از نعمت های بزرگ و درخور شکر و سپاس الهی

 

قل أرءیتم إن جعل اللّه علیکم الّیل سرمدًا... إن جعل اللّه علیکم النهار سرمدًا ... بلیل تسکنون فیه

آیه مورد بحث، در سلسله آیاتی قرار دارد که بیانگر

توحید ربوبی و برشمرنده نعمت های الهی و شکرگزاری از آنها است. ذیل آیه بعد (لعلّکم تشکرون) مؤید این مطلب است.

 

16 - شرکورزی، نشانه بی بصیرتی است.

 

أفلاتبصرون

آسایش

بهترین وقت آسایش 9

آفرینش

حاکم آفرینش 4

احتجاج

پرسش در احتجاج 2

انسان

نیازهای روحی انسان 7

برهان نظم 11

بصیرت

آثار بصیرت 14

پرسش

فواید پرسش 2

تنبه

عوامل تنبه 2

توحید

توحید افعالی 3; توحید عبادی 6; دلایل توحید 11

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 3، 6

خدا

افعال خدا 10; تعالیم خدا 1; حاکمیت اراده خدا 4; زمینه خدا شناسی 14; سرزنشهای خدا 13; قدرت خدا 3; نعمتهای خدا 15

دنیا

ویژگیهای دنیا 12

روز

روشنایی روز 5; گردش روز 12

شب

آسایش در شب 10، 15; خلقت شب 8; گردش شب 12; محرومیت از شب 5; نقش شب 9

شرک

آثار شرک 16

شکر

شکر نعمت 15

عبادت

عبادت خدا 6

کوردلی

نشانه های کوردلی 16

محمد(ص)

روش احتجاج محمد(ص) 1، 2; معلم محمد(ص) 1، 2

مشرکان

احتجاج با مشرکان 2; حق ناپذیری مشرکان 13; سرزنش مشرکان 13

موجودات

عجز موجودات 8

نعمت

نعمت روز 15; نعمت شب 15

نیازها

نیاز به آسایش 7