تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قریش– آیه1– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

لِإِیلَافِ قُرَیْشٍ

به خاطر الفت داشتن قُریش،

 

1 - خداوند، با نابود کردن اصحاب فیل، قریش را بر ادامه زندگانی طبق عادت دیرینه آنان، توانمند ساخت.

 

لإیلـف قریش

این سوره با سوره قبل، ارتباطی تنگاتنگ دارد تا حدی که برخی آن دو را یک سوره شمرده و برخی دیگر جداساختن آن را از سوره فیل در نماز جایز نمی دانند. بنابراین «لایلاف» علت «جعلهم کعصف مأکول» را بیان می کند; یعنی، خداوند سپاه ابرهه را نابود ساخت تا قریش بتوانند به ایلاف خود ادامه دهند.

 

2 - قریش، به برنامه ای منظم در اداره زندگانی خود خو گرفته بودند.

 

لإیلـف قریش

برای «ایلاف» معانی گوناگونی ذکر شده است; از جمله: الفت یافتن، الفت دادن (قاموس); مهیا و مجهز ساختن (تاج العروس); عهد بستن و امان گرفتن (نهایه ابن کثیر). برداشت یاد شده ناظر به معنای نخست (الفت یافتن) است. چیزی که قریش با آن الفت یافته بودند ـ به قرینه آیه بعد ـ کوچ تابستانی و زمستانی بوده است. این برداشت، با معنای «الفت دادن» نیز سازگار است. در آن صورت «اللّه» (فاعل «ایلاف») در کلام ذکر نشده است و «قریش» و «رحلة» مفعول اول و دوم می باشد.

 

3 - نظام زندگانی قریش و شیوه امرار معاش آنان ـ در صورت پیروزی ابرهه ـ از هم می پاشید.

 

لإیلـف قریش

 

4 - تسلّط قریش بر مکه پیش از اسلام*

 

لإیلـف قریش

دفع مهاجمان به مکه، در صورتی امتنان بر قریش شمرده می شود که مکه در تصرف آنان باشد.

 

5 - خداوند، با خنثی کردن توطئه اصحاب فیل، قریش را از خطر از هم گسیختگی رهانید.

 

لإیلـف قریش

 

6 - عنایت ویژه خداوند به قبیله قریش

 

لإیلـف قریش

 

7 - نابودی اصحاب فیل، مایه استحکام پیوند قریش با شهر مکه و باقی ماندنشان در آن *

 

لإیلـف قریش

آیه بعد یا تفسیر این آیه است که در نتیجه «ایلافهم» در آن بدل خواهد بود و یا ذکر خاص بعد از عام است که در نتیجه، این آیه به الفتی دیگر نیز علاوه بر الفت با کوچ های تابستانی و زمستانی، نظر خواهد داشت. ارتباط آیه شریفه با سوره قبل می تواند بیانگر آن باشد که استمرار پیوند قریش با مکه، مصداق برجسته ای برای عموم «ایلاف قریش» است.

 

8 - کعبه وسیله اتحاد، امنیت، اعتبار و تحصیل مال قریش

 

لإیلـف قریش

اگر «ایلاف» در این آیه، عام و در آیه بعد خاص باشد; می توان گفت که در این آیه، ائتلاف قریش با یکدیگر نیز مورد نظر بوده است.

 

9 - استوار ماندن قریش بر نظام معیشتی دیرپای خویش، نعمتی الهی و سزاوار سپاس

 

لإیلـف قریش

چنانچه سوره «قریش» سوره ای مستقل باشد و با سوره «فیل» یک سوره تلقی نگردد; حرف «لام» در «لایلاف» متعلق به «فلیعبدوا» در آیه سوم خواهد بود. در آن صورت مفاد آیه این می شود که چون خداوند، نعمت ایلاف را به قریش عطا کرده است، باید او را بندگی کنند. گفتنی است که بندگی به پاس نعمت، شکرگزاری آن است.

اصحاب فیل

آثار پیروزی اصحاب فیل 3; آثار هلاکت اصحاب فیل 1; منشأ شکست اصحاب فیل 5

اصحاب کهف

آثار هلاکت اصحاب کهف 7

خدا

افعال خدا 1

شکر

شکر نعمت 9

قریش

تاریخ قریش 7; تداوم زندگی قریش 9; تفضل به قریش 6; حاکمیت قریش 4; رسوم قریش 2; زمینه کسب قریش 8; زمینه نابودی قریش 3; سکونت قریش در مکه 7; عوامل اتحاد قریش 8; عوامل امنیت قریش 8; عوامل قدرت قریش 1; منشأ اتحاد قریش 5; منشأ نجات قریش 5; نظم زندگی قریش 2; نعمتهای قریش 9

کعبه

نقش کعبه 8

لطف خدا

مشمولان لطف خدا 6

مکه

تاریخ مکه 4، 7; حاکمان مکه 4

نعمت

مشمولان نعمت 9