تفسیر آیات قرآن کریم – سوره المسد– آیه1 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

تَبَّتْ یَدَا أَبی لَهَبٍ وَتَبَّ

زیان دیده باد دو دست ابولَهَب و هلاک باد خود او.

1 - خداوند، با نفرین بر ابولهب، او را به ضایع ساختن دستاوردها و تلاش هایش تهدید کرد.

تبّت یدا أبی لهب و تبّ

«تَبٌّ» (مصدر «تبّت» و «تَبَّ»); یعنی، هلاکت (نهایه ابن اثیر). «تَبٌّ» و «تبابٌ» به معنای قرار گرفتن دائم در خسارت است (مفردات). «تبّت یداه»; یعنی، دست های او ضایع شدند و زیان دیدند (قاموس). زیان دیدن دست، کنایه از هدر رفتن تلاش ها و دستاوردها است.

2 - ابولهب، مورد نفرین و تهدید خداوند، به گرفتاری در هلاکت و فرجامی زیان بار

و تبّ

فاعل «تبّ»، ابولهب است و نفرین خداوند به شخص او تعلق گرفته است. از آن جا که معنای حقیقی نفرین، درباره خداوند تصور ندارد; مراد تهدید و توبیخ خواهد بود.

3 - تلاش شدید ابولهب، برای انهدام اسلام و رویارویی با پیامبر(ص)

تبّت یدا أبی لهب

نفرین بر دستان ابولهب، حاکی از دست زدن او به فعالیت هایی در برابر آیین الهی است و نفرین خداوند، نشانگر شدت تلاش های او است. دست ها بدین جهت مطرح شده اند که کارآمدترین اعضا در تلاش اند و سیاق کلام، آن را به دیگر اعضای مفید نیز سرایت می دهد.

4 - ابولهب، در رویارویی با اسلام، ناکام ماند و دستش از رسیدن به مقصود، کوتاه شد.

تبّت یدا أبی لهب و تبّ

استفاده از فعل ماضی در دعا و نفرین، برای حتمی دانستن آن است. برخی گفته اند: «تبّت» نفرین است و «تبّ» خبر. در این صورت برداشت یاد شده، وضوح بیشتری می یابد.

5 - ابولهب، با آتش جهنم ملازم خواهد بود.

أبی لهب

نام عموی پیامبر(ص)، «عبدالعزّی» بوده است. استفاده از کنیه او ـ که یادآور کلمه لهیب (شعله آتش) است ـ می تواند گرفتاری همیشگی او را به لهیب دوزخ مطرح سازد.

6 - خویشاوندی مخالفان اسلام با پیامبر(ص)، مانع نکوهش خداوند از آنان نیست.

تبّت یدا أبی لهب و تبّ

7 - آرزوی مرگ و زیان کاری برای دشمن دین و نفرین بر او، کاری پسندیده است.

تبّت یدا أبی لهب و تبّ

8 - شکست خوردن ابولهب و بی ثمر بودن تلاش های او در برابر اسلام، از پیشگویی های قرآن

تبّت یدا أبی لهب و تبّ

آرزو

آرزو ی زیان برای دشمنان دین 7; آرزو ی مرگ برای دشمنان دین 7

ابولهب

ابولهب در جهنم 5; اسلام ستیزی ابولهب 3، 4; تباهی تلاش ابولهب 1; تهدید ابولهب 1، 2; دشمنی ابولهب 3; شکست ابولهب 4، 8; فرجام اخروی ابولهب 5; فرجام شوم ابولهب 2; نفرین بر ابولهب 1، 2; هلاکت ابولهب 2

اسلام

دشمنان اسلام 3

خدا

تهدیدهای خدا 1، 2; سرزنشهای خدا 6

عمل

عمل پسندیده 7

قرآن

پیشگوییهای قرآن 8

محمد(ص)

دشمنان محمد(ص) 3; دشمنی خویشاوندان محمد(ص) 6; سرزنش دشمنان محمد(ص) 6; نقش خویشاوندی با محمد(ص) 6

نفرین خدا

مشمولان نفرین خدا 1، 2