تفسیر آیات قرآن کریم – سوره فرقان– آیه 74 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَالَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا
و آنان که می گویند: پروردگارا! به ما از ناحیه همسران و نسل هایمان مایه روشنی چشم عطا کن و ما را پیشوای تقواپیشگان قرار ده.
1 ـ بندگان خالص خدا، از خداوند خواستار همسر و فرزندان شایسته ای اند که رفتار و سیر و سلوک آنان، مایه چشم روشنی و سرفرازی آنان در زندگی باشد.
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیّـتنا قرّة أعین
درباره «من» در «من أزواجنا...» دو احتمال وجود دارد: 1ـ «من» ابتدائیه باشد. در این صورت معنای آیه چنین می شود: «به ما از ناحیه همسران و فرزندانمان، آن ده که مایه روشنی چشمانمان باشد». 2ـ «من» بیانیه باشد. براساس این احتمال، معنای آیه چنین می شود: «به ما روشنی چشمان ـ که عبارت از همسر و فرزندان اند ببخش. برداشت یاد شده، مبتنی بر احتمال نخست است.
2 ـ همسران شایسته، مایه سرور و روشنی چشمان یکدیگر
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا ... قرّة أعین
3 ـ فرزندان صالح، مایه سرور و روشنی چشمان پدران و مادران
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من ... ذرّیـّتنا قرّة أعین
4 ـ بندگان خالص خدا، از خداوند خواستار سرور و روشنی چشمان در پرتو اعطای همسر و فرزند به آنان هستند.
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
5 ـ همسر و فرزند، مایه سرور و روشنی چشمان انسان است.
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
6 ـ تشکیل خانواده و داشتن همسر و فرزند، مورد تشویق خداوند
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
7 ـ آرزو و دعا کردن برای داشتن همسر و فرزند، امری پسندیده و شایسته
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
8 ـ تأثیر مثبت و سازنده صلاح و نیکی همسر در تربیت و تکامل معنوی فرزندان
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
برداشت فوق، از آن جا است که عبادالرحمان، دعا برای صلاح و نیکی همسرانشان را بر فرزندان خود مقدم داشته اند.
9 ـ امکان ناصالح شدن فرزندان، از پدران و مادران خوب و شایسته
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
برداشت فوق، به خاطر این نکته است ـ که عبادالرحمان که خود از بهترین های جامعه اند ـ برای سرنوشت و آینده خوب فرزندانشان دعا می کنند و از خداوند خواستار صلاح و نیکی آنان می شوند.
10 ـ امکان بد و ناصالح شدن زن و یا شوهر، هر چند یکی از آنان خوب و صالح باشند.
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
11 ـ تأثیر مثبت و سازنده دعای همسران در حق یکدیگر و در سرنوشت و سعادتشان
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
دعای عباد الرحمان در حق همسران و فرزندانشان، حاکی از تأثیر مثبت دعا در سرنوشت همسر و فرزند است; زیرا اگر دعا مؤثر نبود، خداوند به آن توصیه نمی فرمود.
12 ـ تأثیر مثبت و سازنده دعای پدر و مادر، در حق فرزندان خود و در سرنوشت و سعادت آنان
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین
13 ـ بندگان خالص خدا، از خداوند می خواهند که خود و همسر و فرزندانشان، الگو و مقتدای مردم تقواپیشه باشند.
و اجعلنا للمتّقین إمامًا
14 ـ رسیدن به اوج مرتبه تقواپیشگی، از اوصاف بندگان خالص خدا
و اجعلنا للمتّقین إمامًا
درخواست الگو و مقتدای تقواپیشگان شدن از سوی عباد الرحمان ـ که خود از ایمان و تقوای بالایی برخوردارند ـ حاکی از آن است که آنان خواستار بالاترین مرتبه تقواپیشگی اند، تا برای الگو و مقتدا شدن دیگر تقواپیشگان، شایسته باشند.
15 ـ آرزوی بلند در امور معنوی (رسیدن به اوج مرتبه کمال و مقامات معنوی)، امری پسندیده و مورد تشویق خداوند
و اجعلنا للمتّقین إمامًا
16 ـ بندگان خالص خدا، از خداوند خواستار در دست داشتن اداره جامعه متقین و مردم تقوا پیشه اند.
و اجعلنا للمتّقین إمامًا
برداشت فوق، بر این اساس استوار است که مقصود از «امام» امامت و پیشوایی سیاسی و اجتماعی باشد.
17 ـ آرزوی در دست گرفتن مدیریت جامعه و رهبری امت اسلامی، امری پسندیده و روا است.
و اجعلنا للمتّقین إمامًا
18 ـ تأثیر مثبت و سازنده دعا و آرزو کردن در نیل به مقامات والا و رشد و کمال معنوی
و اجعلنا للمتّقین إمامًا
19 ـ نقش مثبت و سازنده صلاح و نیکی همسر و فرزندان، در سرنوشت و سعادت انسان
ربّناهب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین و اجعلنا للمتّقین إمامًا
دعا برای همسر و فرزندان و مقدم داشتن آنان بر خود به هنگام دعا کردن، می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.
20 ـ توسل به اسم «ربّ» و یاد کرد ربوبیت خداوند، از آداب دعا
و الذین یقولون ربّنا هب لنا ... و اجعلنا للمتّقین إمامًا
21 ـ دعا برای صلاح و نیک شدن همسر و فرزندان و خیرخواهی برای ایشان، از اوصاف بندگان خالص خدا و امری پسندیده و مورد تشویق خداوند
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین و اجعلنا للمتّقین إمامًا
22 ـ جمله «و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزواجنا و ذرّیّتنا قرّة أعین و اجعلنا للمتّقین إماماً» متن دعای همیشگی بندگان خالص خدا
و الذین یقولون ربّنا هب لنا من أزوجنا و ذرّیـّتنا قرّة أعین و اجعلنا للمتّقین إمامًا
آمدن آیه شریفه در قالب جمله اسمیه و نیز فعل مضارع «یقولون» حاکی از استمرار و همیشگی بودن آن دعا است.
آرزو
آثار آرزو 18; آرزو ی پسندیده 7، 15، 17; آرزو ی رهبری جامعه اسلامی 17; آرزو ی فرزند 7; آرزو ی مقامات معنوی 15; آرزو ی همسر 7
ازدواج
تشویق به ازدواج 6
الگوگیری
از بندگان خدا 13; از فرزندان بندگان خدا 13; از همسر بندگان خدا 13
بندگان خدا
تقوای بندگان خدا 14; خیرخواهی بندگان خدا 21; دعای بندگان خدا 1، 4، 13، 16، 21، 22; سعادت طلبی بندگان خدا 1; صفات بندگان خدا 1، 4، 13،14، 16
تربیت
عوامل مؤثر در تربیت 8
تقوا
مراتب تقوا 14
تکامل
عوامل تکامل 18
جامعه
درخواست مدیریت جامعه 16
چشم روشنی
درخواست چشم روشنی 4، 22; عوامل چشم روشنی 1، 2، 3، 5
خانواده
عوامل سعادت خانواده 11
خدا
تشویقهای خدا 6، 21
دعا
آثار دعا 18; آداب دعا 20; تشویق به دعا 21; توسل در دعا 20; دعا ی پسندیده 7
ذکر
ذکر ربوبیت خدا 20
سرنوشت
عوامل مؤثر در سرنوشت 11، 12، 19
سرور
عوامل سرور 2 ، 3 ، 5
سعادت
عوامل سعادت 19
صالحان
فرزند صالحان 9
عمل
عمل پسندیده 7، 21
فرزند
درخواست فرزند 4; درخواست فرزند صالح 1، 22; دعا برای فرزند 12، 21; عوامل تکامل فرزند 8; عوامل سعادت فرزند 12; فرزند ناصالح 9; نقش فرزند 5; نقش فرزند صالح 1، 3، 19
متقین
الگوی متقین 13; درخواست رهبری متقین 16، 22; رهبری متقین 13
مقامات معنوی
زمینه مقامات معنوی 18
والدین
آثار دعای والدین 12
همسر
آثار دعای همسر 11; درخواست همسر 4; درخواست همسر صالح 1، 22; دعا برای همسر 21; نقش همسر 5; نقش همسر صالح 1، 2، 8، 19; همسر صالح 10; همسر ناصالح 10
تصاویر ضمیمه
