تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء– آیه 74 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَلُوطًا آتَیْنَاهُ حُکْمًا وَعِلْمًا وَنَجَّیْنَاهُ مِنَ الْقَرْیَةِ الَّتِی کَانَت تَّعْمَلُ الْخَبَائِثَ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَاسقِینَ
و به لوط حکمت و علم دادیم و او را از آن شهری که [اهلش] کارهای زشت می کردند رهانیدیم، همانا آنان مردمی بد و نافرمان بودند.
1- حضرت لوط(ع)، از علم و حکمت خدا دادی برخوردار بود.
و لوطًا ءاتینـه حکمًا و علمًا
یکی از معانی «حکم»، حکمت است. برداشت یاد شده مبتنی براین معنا است.
2- حضرت لوط(ع) از جانب خداوند، از منصب قضاوت و داوری برخوردار بود.
و لوطًا ءاتینـه حکمًا
برداشت یاد شده مبتنی بر این است که «حکم» به معنای «قضاوت» باشد (لسان العرب). گفتنی است کاربرد «حکم» به معنای «قضاوت»، بسیار شایع است.
3- حضرت لوط(ع) از عنایت ویژه الهی برخوردار بود.
و لوطًا ءاتینـه حکمًا و علمًا
جمله «و لوطاً آتیناه...» عطف بر جمله «لقد آتینا إبراهیم...» است و تقدم «لوطاً» که مفعول فعل «آتیناه»است ـ بیانگر این نکته است که لوط(ع) مورد عنایت ویژه خداوند بود; زیرا در آیه قبل، خداوند از لوط(ع) به تبع داستان ابراهیم(ع) یاد کرد; ولی دراین آیه به طور جداگانه از آن حضرت یاد نمود.
4- قوم لوط، به انواع پلیدی ها و ناپاکی های گسترده و اعمال و خصال پست و ناپسند مبتلا بودند.
و نجّینـه من القریة التی کانت تعمل الخبئث
«خبائث» (جمع «خبیثة») و از ماده «خبث» به معنای انواع پلیدی ها، ناپاکی ها، اعمال و خصال پست و ناپسند است (لسان العرب).
5- خداوند، حضرت لوط(ع) را از شرّ قوم پلید، ناپاک و زشتکارش نجات داد.
و نجّینـه من القریة التی کانت تعمل الخبئث
6- اذیت و آزار شدید روحی لوط(ع)، از اعمال ناپسند جامعه خویش
و لوطًا ... و نجّینـه من القریة التی کانت تعمل الخبئث
برداشت یاد شده با توجه به دو نکته است: الف) نجات در موردی به کار می رود که سابقه گرفتاری باشد. ب) وصف «تعمل الخبائث» برای قریه، نشان دهنده آن است که کردار آنان، ناخوشایند لوط بود و موجب اذیت و آزار وی می گشت.
7- زندگی در جامعه آلوده و فاسد، مایه رنج و محنت مؤمنان و غیر قابل تحمل برای آنان است.
و نجّینـه من القریة التی کانت تعمل الخبئث
8- تأثیر جامعه بر فرد، جبری و غیر قابل اجتناب نیست و حفظ سلامت اخلاقی در محیط کاملا فاسد و آلوده، ممکن است.
و نجّینـه من القریة التی کانت تعمل الخبئث
برداشت یاد شده به خاطر این است که حضرت لوط(ع) توانسته بود در محیط آلوده و فاسد قومش، پاک و بی گناه بماند و سرانجام نجات یابد.
9- جامعه فاسد و ناپاک قوم لوط، از دعوت و تبلیغ آن حضرت تأثیر نپذیرفتند.
و نجّینـه من القریة التی کانت تعمل الخبئث
10- پیشینه جامعه لوط در فسق و انحراف، زمینه ساز روی آوردن آنان به کردار پلید و ناشایست و نپذیرفتن دعوت حضرت لوط(ع)
تعمل الخبئث إنّهم کانوا قوم سوء فـسقین
جمله «إنّهم کانوا...» به منزله تعلیل برای جمله «تعمل الخبائث» می باشد. بنابراین فسق (عصیان و انحراف از مسیر حق) موجب رویکرد قوم لوط به خبائث و ناپاکی ها گردید. گفتنی است فعل «کانوا» ـ که مفید استقرار وصف است ـ بیانگر تداوم فساد در میان قوم لوط در گذشته است.
11- فسق و انحراف مستمر، موجب آلوده شدن انسان به گناهان بزرگ تر و بیش تراست.
کانت تعمل الخبئث إنّهم کانوا قوم سوء فـسقین
12- نجات از جامعه فاسد و ناپاک، نعمتی بزرگ و درخور شکر و سپاس است.
و نجّینـه من القریة التی کانت تعمل الخبئث إنّهم کانوا قوم سوء فـسقین
آیه شریفه در مقام امتنان بر حضرت لوط(ع) است. بنابراین نجات از دست قوم فاسد، نعمتی است که خداوند با آن کار بر حضرت لوط(ع) منت نهاد.
انسان
اختیار انسان 8
جامعه
آثار زندگی در جامعه فاسد 7; جبر محیط اجتماعی 8
خدا
عطایای خدا 1; نجات بخشی خدا 5
شکر
شکر نعمت 12
عنایت خدا
مشمولان عنایت خدا 3
فسق
آثار فسق 11
قوم لوط
آثار فسق قوم لوط 10; پلیدی قوم لوط 4; تاریخ قوم لوط 4، 9، 10; حق ناپذیری قوم لوط 9; رذایل قوم لوط 4; زمینه حق ستیزی قوم لوط 10; زمینه عمل ناپسند قوم لوط 10; سوءپیشینه قوم لوط 10; عمل ناپسند قوم لوط 4، 6; نجات از قوم لوط 5
گناه
زمینه گناه 11
لوط(ع)
اذیت لوط(ع) 6; بی تأثیری تبلیغ لوط(ع) 9; علم لدنی لوط(ع) 1; فضایل لوط(ع) 1، 3; قصه لوط(ع) 5، 6، 9; مقامات لوط(ع) 2; منشأ حکمت لوط(ع) 1; منشأ قضاوت لوط(ع) 2; نجات لوط(ع) 5
مؤمنان
عوامل رنج مؤمنان 7
نعمت
مراتب نعمت 12; نعمت نجات از جامعه فاسد 12
تصاویر ضمیمه
