تفسیر آیات قرآن کریم – سوره فاطر – آیه 22 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَمَا یَسْتَوِی الْأَحْیَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ یُسْمِعُ مَن یَشَاء وَمَا أَنتَ بمُسْمِعٍ مَّن فِی الْقُبُورِ
و زندگان و مردگان [نیز] یکسان نیستند، همانا خدا [حق را] به هر که بخواهد می شنواند و تو هرگز نمی توانی به آنان که در قبرها هستند [حق را ]بشنوانی.
1 - زندگان با مردگان برابر نیستند.
و ما یستوی الأحیاء و لا الأموت
2 - مؤمنان، مردمی زنده دل و برخوردار از حیات حقیقی و شایسته شأن آدمی
و ما یستوی الأحیاء و لا الأموت
3 - ایمان، حیات آفرین و مایه برخورداری از زندگی حقیقی است و کفر، مرگ آفرین و سبب نابودی حیات حقیقی آدمی.
و ما یستوی الأحیاء و لا الأموت
4 - خداوند، هرکس را که بخواهد شنوا و حق پذیر می سازد.
إنّ اللّه یسمع من یشاء
5 - قدرت مطلق خداوند، بر فراهم ساختن زمینه های هدایت و حق پذیری افراد
إنّ اللّه یسمع من یشاء
6 - هدایت و حق پذیری برخی از مردمان، تنها به عنایت و مشیت خداوند است.
إنّ اللّه یسمع من یشاء
7 - کافران لجوج، مانند مردگان در قبرها، از شنیدن سخن حق ناتوان بوده و هیچ راهی برای هدایتشان نیست.
و ما أنت بمسمع من فی القبور
در این آیه کافران لجوج و حق ناپذیر صدراسلام درمکه، به مردگان در قبرها تشبیه شده اند که هیچ راهی برای هدایتشان نیست و آنان نیز هیچ زمینه ای برای پذیرش ندارند.
8 - کارساز نبودن تبلیغ و هدایت گری های پیامبر(ص)، در برخی از کافران و مشرکان صدراسلام
و ما أنت بمسمع من فی القبور
9 - هدایت نشدن برخی از مردمان به وسیله پیامبر(ص)، ناشی از فقدان بصیرت، شایستگی ها و زمینه های لازم در وجود خود آنان بود; نه برخاسته از ضعف تبلیغی حضرت رسول(ص)
و ما یستوی الأعمی و البصیر ... الأحیاء و لا الأموت ... و ما أنت بمسمع من فی القبور
برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که خداوند در آیات گذشته، کافران را همچون کوردلان و مردگان، فاقد روح حق پذیری و دل بیدار معرفی کرده بود. آن گاه مسأله ناتوانی پیامبر(ص) در هدایت کردن آنان را مطرح فرمود.
10 - تأثیر تبلیغ و هدایت گری ها ـ هرچند از سوی پیامبران باشد ـ در گرو وجود شایستگی ها و زمینه های لازم برای پذیرش در نهاد آدمی است.
و ما یستوی الأعمی و البصیر ... الأحیاء و لا الأموت ... و ما أنت بمسمع من فی القبور
ایمان
آثار ایمان 3
تبلیغ
شرایط تأثیر تبلیغ 10
تشبیهات قرآن
تشبیه به مردگان 7; تشبیه کافران 7
حق
منشأ حق پذیری 4
حیات
عوامل حیات 3
خدا
آثار قدرت خدا 5; آثار مشیت خدا 4، 6
زنده
قیاس زنده به مرده 1
شنوایی
منشأ شنوایی 4
صلاحیتها
نقش صلاحیتها 9، 10
قرآن
تشبیهات قرآن 7
کافران
حق ناشنوایی کافران 7; ختم قلب کافران 7; عجز کافران 7; هدایت ناپذیری کافران 7; هدایت ناپذیری کافران صدراسلام 8
کفر
آثار کفر 3
مؤمنان
حیات مؤمنان 2; فضایل مؤمنان 2
محمد(ص)
آثار تبلیغ محمد(ص) 8; هدایتگری محمد(ص) 8
مشرکان
هدایت ناپذیری مشرکان صدراسلام 8
هدایت
زمینه تأثیر هدایت 9; شرایط تأثیر هدایت 10; منشأ هدایت 5، 6
هدایت ناپذیری
منشأ هدایت ناپذیری 9
تصاویر ضمیمه
