تفسیر آیات قرآن کریم- سوره غافر – آیه12 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

ذَلِکُم بأَنَّهُ إِذَا دُعِیَ اللَّهُ وَحْدَهُ کَفَرْتُمْ وَإِن یُشْرَکْ بهِ تُؤْمِنُوا فَالْحُکْمُ لِلَّهِ الْعَلِیِّ الْکَبیرِ

این [عذاب] برای آن است که وقتی خدا به یگانگی خوانده می شد انکار می کردید و اگر به او شرک میورزیدند می پذیرفتید; اکنون حکم، مختصّ خدای برتر و بزرگ است.

1 - کفر و گرایش به شرک، سبب پذیرفته نشدن عذرخواهی و درخواست کافران و مشرکان برای رهایی خویش از عذاب الهی

ذلکم بأنّه إذا دعی اللّه وحده کفرتم و إن یشرک به تؤمنوا

«ذلکم» اشاره به مطلب گذشته (عذاب شدن) دارد; یعنی، «ذلکم الذی أنتم فیه من العذاب». گفتنی است که «باء» در «بأنّه» برای سببیت می باشد.

2 - عذاب شدن کافران و مشرکان در قیامت، پس از اتمام حجت و دعوت شدن آنان به ایمان از سوی خداوند

ذلکم بأنّه إذا دعی اللّه وحده کفرتم و إن یشرک به تؤمنوا

3 - شرک، کفر است و مشرکان، کافراند.

إنّ الذین کفروا ... ذلکم بأنّه إذا دعی اللّه وحده کفرتم و إن یشرک به تؤمنوا

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که در این آیات، مشرکان با عنوان کافران معرفی شده اند.

4 - گرایش به شرک، پس از آگاهی از یگانگی خداوند، موجب عذاب گریزناپذیر در قیامت است.

فهل إلی خروج من سبیل . ذلکم بأنّه إذا دعی اللّه وحده کفرتم و إن یشرک به تؤمنوا

5 - همه داوری ها در قیامت، از آنِ خدا است.

فالحکم للّه

الف و لام در «الحکم» برای جنس و مفید استغراق و شمول می باشد; یعنی، «کلّ حکم للّه».

6 - تنها خداوند، شایسته حکم دادن و داوری است.

الحکم للّه

لام در «للّه» برای اختصاص است.

7 - خداوند، علیّ (برتر) و کبیر (بزرگ) است.

للّه العلیّ الکبیر

8 - حکم خداوند به عذاب مشرکان و کافران حق ناپذیر، قطعی و قابل نقض و تغییر نیست.

فالحکم للّه العلیّ الکبیر

آمدن دو صفت «علیّ» و «کبیر» برای خداوند (پس از ذکر حکم الهی درباره کافران و مشرکان) می تواند گویای مطلب یاد شده باشد.

اسماوصفات:

علی 7; کبیر 7

ایمان:

دعوت به ایمان 2

حق:

حتمیت عذاب حق ناپذیران 8

خدا:

اتمام حجت خدا 2; اختصاصات خدا 5، 6; حتمیت قضاوت خدا 8; دعوتهای خدا 2; سنتهای خدا 8; قضاوت اخروی خدا 5; قضاوت خدا 6

شرک:

آثار شرک 1، 4; کفر شرک 3

عذاب:

درخواست نجات از عذاب 1; موجبات عذاب اخروی 4

علم:

آثار علم 4

قیامت:

قضاوت در قیامت 5

کافران: 3

اتمام حجت بر کافران 2; حتمیت عذاب کافران 8; دعوت از کافران 2; عذاب اخروی کافران 2; موانع قبول عذر کافران 1

کفر:

آثار کفر 1; موارد کفر 3

مشرکان:

اتمام حجت بر مشرکان 2; حتمیت عذاب مشرکان 8; دعوت از مشرکان 2; رد درخواست مشرکان 1; عذاب اخروی مشرکان 2; کفر مشرکان 3; موانع قبول عذر مشرکان 1