تفسیر آیات قرآن کریم- سوره غافر – آیه 85 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَلَمْ یَکُ یَنفَعُهُمْ إِیمَانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنَا سُنَّتَ اللَّهِ الَّتِی قَدْ خَلَتْ فِی عِبَادهِ وَخَسرَ هُنَالِکَ الْکَافِرُونَ

ولی وقتی که عذاب ما را دیدند دیگر ایمانشان برای آنان سودی نداشت; سنّت خداوند است که درباره بندگانش جاری شده است و آن جا بود که کافران خسارت دیدند.

1 - ایمان به خداوند یکتا و توبه و بازگشت از شرک، از سوی مشرکان و کافران محکوم به عذاب استیصال به وقت نزول آن، مورد پذیرش خداوند قرار نگرفت.

فلمّا رأوا بأسنا قالوا ءامنّا باللّه وحده ... فلم یک ینفعهم إیمـنهم لمّا رأوا بأسنا

2 - توبه و بازگشت از گناه شرک و کفر، هنگام مشاهده آثار فرود عذاب الهی در دنیا، بی اثر بوده و نجات بخش نیست.

فلمّا رأوا بأسنا قالوا ءامنّا باللّه وحده ... فلم یک ینفعهم إیمـنهم لمّا رأوا بأسنا

3 - پذیرفته نشدن ایمان به خداوند یکتا و توبه و بازگشت از شرک و کفر، هنگام مشاهده آثار آمدن عذاب الهی در دنیا، سنت و حکم تغییرناپذیر خداوند در میان بندگان

فلم یک ینفعهم إیمـنهم لمّا رأوا بأسنا سنّت اللّه الّتی قد خلت فی عباده

4 - آشکار شدن خسارت و زیان کاری مشرکان و کافران قدرتمند و حق ناپذیر، به وقت نزول عذاب الهی بر ایشان در دنیا

لمّا رأوا بأسنا ... و خسر هنالک الکـفرون

5 - کفر و شرک به خدا، مایه خسارت و از کف دادن سرمایه ها، توانمندی ها و تمدن ها است.

کانوا أکثر منهم و أشدّ قوّة و ءاثارًا فی الأرض ... کنّا به مشرکین ... و خسر هنالک الکـفرون

6 - شریک پنداشتن برای خدا، به منزله کفر و انکار خدا است.

کنّا به مشرکین ... خسر هنالک الکـفرون

برداشت یاد شده به این خاطر است که در آیه شریفه از مشرکان، به کافران تعبیر شده است.

7 - «قُدِّمَ إلی المتوکّل رجلٌ نصرانیّ فجر بإمرأة مسلمة فأراد أن یقیم علیه الحد فأسلم... فأمر المتوکّل بالکتاب إلی أبی الحسن الثالث(ع) و سؤاله عن ذالک فلمّا قرء الکتاب کَتَبَ: یُضْرب حتّی یموت ... فکتب إلیه: أنّ فقهاء المسلمین قد أنکروا هذا و قالوا: لم یجیء به سنة و لم ینطق به کتاب فبیّن لنا ... فکتب بسم اللّه الرحمن الرحیم «فلمّا رأوا بأسنا قالوا آمنّا باللّه وحده و کفرنا بما کنّا به مشرکین. فلم یک ینفعهم إیمانهم لمّا رأوا بأسنا سنّت اللّه التی قد خلت فی عباده و خسر هنالک الکافرون» قال: فأمر به المتوکل فضرب حتّی مات;(1)

یک مرد مسیحی را ـ که با زنی مسلمان زنا کرده بود ـ به نزد متوکل عباسی آوردند. پس آن گاه که خواست بر او حد جاری کند، آن مرد مسلمان شد ... متوکل دستور داد نامه ای به امام هادی(ع) نوشته شود و از ایشان درباره حکم این مسأله پرسش گردد. و آن گاه که امام(ع) نامه را خواند در جواب نوشت: او را بزنند تا بمیرد. سپس متوکل برای امام(ع) نوشت: فقهای مسلمانان این حکم را انکار می کنند و می گویند: این حکم نه در سنت آمده و نه کتاب الهی از آن سخن گفته است، پس بیان کن برای ما... آن گاه امام هادی(ع) [درباره منبع این حکم ]نوشت: «بسم اللّه الرحمن الرحیم فلمّا رأوا بأسنا قالوا آمنّا بالله وحده و کفرنا بما کنّا به مشرکین. فلم یک ینفعهم إیمانهم لمّا رأوا بأسنا سنت اللّه التی قد خلت فی عباده و قد خسر هنالک الکافرون». پس متوکل دستور داد تا او را زدند تا مرد.».

ایمان:

ایمان بی ثمر 3; شرایط ایمان به خدا 1، 3

تمدن:

عوامل انقراض تمدن ها 5

توبه:

توبه بی ثمر 1، 2; توبه هنگام عذاب 2; توبه هنگام عذاب استیصال 1; رد توبه هنگام عذاب 3; شرایط قبول توبه 1، 2، 3

حق:

زیانکاری حق ناپذیران 4

خدا:

تکذیب خدا 6; سنتهای خدا 3

روایت: 7

زناکار:

حد زناکار مسیحی 7

زیان:

عوامل زیان 5

شرک:

آثار شرک 5; حقیقت شرک 6

عذاب:

آثار عذاب 4; رد توبه اهل عذاب 1

کافران:

رد توبه کافران 1; زیانکاری کافران 4; عذاب دنیوی کافران 4

کفر:

آثار کفر 5; موارد کفر 6

مشرکان:

رد توبه مشرکان 1; زیانکاری مشرکان 4; عذاب دنیوی مشرکان 4

پی نوشت ها:

1. کافی، ج 7، ص 238، ح 2; نورالثقلین، ج 4، ص 537، ح 120.