تفسیر آیات قرآن کریم – سوره عنکبوت – آیه 61 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّی یُؤْفَکُونَ

و اگر از آنان بپرسی: چه کسی آسمان ها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را [در مدارشان] مسخّر کرده است، بی شک خواهند گفت: خدا، پس چگونه [از اعتقاد به یگانگی او] گردانده می شوند؟!

1 - مشرکان، به خالقیت خدا برای آسمان ها و زمین و مسخِّر کننده خورشید و ماه، باور داشتند.

و لئن سألتهم من خلق السمـوت و الأرض و سخّر الشمس و القمر لیقولنّ اللّه

2 - خداوند، خالق آسمان ها و زمین است.

من خلق السمـوت و الأرض ... لیقولنّ اللّه

3 - عالم، آسمان های متعدد دارد.

السمـوت

4 - خورشید و ماه، از سوی خداوند، رام و مسخَّر شده اند.

من ... و سخّر الشمس و القمر لیقولنّ اللّه

5 - انکار آیات خدا و ایمان به باطل، از سوی مشرکان، به رغم باور آنان بر خالقیت خدا و تسخیر خورشید و ماه از سوی او، امری شگفت آور است.

   و ما یجحد بأیـتنا إلاّ الکـفرون ... و قالوا لولا أنزل علیه ءایـت ... و الذین ءامنوا بالبـطل ... و لئن سألتهم من خلق ... لیقولنّ اللّه

6 - با وجود اعتقاد مشرکان به این که خالق عالم و رام کننده خورشید و ماه، خدا است، بازداشته شدنشان از حق، قابل توجیه و منطقی نیست.

و لئن سألتهم من خلق ... و سخّر ... لیقولنّ اللّه فأنّی یؤفکون

جمله «فأنّی یؤفکون» جواب شرط مقدر است و «أنّی» معادل «کیف» استفهامیه و برای تعجب است.

7 - منکران آیات خدا و کافران به خدا، تحت تأثیر عوامل بیرونی و منفعلانه، از خدا و آیات او، روی گرداندند و نه با منطق و برهان

و لئن سألتهم من خلق ... و سخّر ... لیقولنّ اللّه فأنّی یؤفکون

مجهول آورده شدن فعل «یؤفکون» دلالت بر این می کند که مشرکان و منکران آیات خدا و مؤمنان به باطل، تحت تأثیر القائات بیرونی، چنین روی کردی را پیدا کرده اند.

آسمان

تعدد آسمان ها 3; خالق آسمان ها 1، 2

آیات خدا

اعراض از آیات خدا 7; شگفتی تکذیب آیات خدا 5; منشأ گمراهی مکذبان آیات خدا 7

ایمان

شگفتی ایمان به باطل 5

خدا

افعال خدا 4; خالقیت خدا 2

خورشید

تسخیر خورشید 1، 4، 5

زمین

خالق زمین 1، 2

عقیده

عقیده به خالقیت خدا 1، 5، 6

کافران

اعراض کافران 7; بی منطقی گمراهی کافران 7; منشأ گمراهی کافران 7

ماه

تسخیر ماه 1، 4، 5

مشرکان

بی منطقی گمراهی مشرکان 6; عقیده مشرکان 1، 5، 6