وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّی یُؤْفَکُونَ
و اگر از آنان بپرسی: چه کسی آسمان ها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را [در مدارشان] مسخّر کرده است، بی شک خواهند گفت: خدا، پس چگونه [از اعتقاد به یگانگی او] گردانده می شوند؟!
1 - مشرکان، به خالقیت خدا برای آسمان ها و زمین و مسخِّر کننده خورشید و ماه، باور داشتند.
و لئن سألتهم من خلق السمـوت و الأرض و سخّر الشمس و القمر لیقولنّ اللّه
2 - خداوند، خالق آسمان ها و زمین است.
من خلق السمـوت و الأرض ... لیقولنّ اللّه
3 - عالم، آسمان های متعدد دارد.
السمـوت
4 - خورشید و ماه، از سوی خداوند، رام و مسخَّر شده اند.
من ... و سخّر الشمس و القمر لیقولنّ اللّه
5 - انکار آیات خدا و ایمان به باطل، از سوی مشرکان، به رغم باور آنان بر خالقیت خدا و تسخیر خورشید و ماه از سوی او، امری شگفت آور است.
و ما یجحد بأیـتنا إلاّ الکـفرون ... و قالوا لولا أنزل علیه ءایـت ... و الذین ءامنوا بالبـطل ... و لئن سألتهم من خلق ... لیقولنّ اللّه
6 - با وجود اعتقاد مشرکان به این که خالق عالم و رام کننده خورشید و ماه، خدا است، بازداشته شدنشان از حق، قابل توجیه و منطقی نیست.
و لئن سألتهم من خلق ... و سخّر ... لیقولنّ اللّه فأنّی یؤفکون
جمله «فأنّی یؤفکون» جواب شرط مقدر است و «أنّی» معادل «کیف» استفهامیه و برای تعجب است.
7 - منکران آیات خدا و کافران به خدا، تحت تأثیر عوامل بیرونی و منفعلانه، از خدا و آیات او، روی گرداندند و نه با منطق و برهان
و لئن سألتهم من خلق ... و سخّر ... لیقولنّ اللّه فأنّی یؤفکون
مجهول آورده شدن فعل «یؤفکون» دلالت بر این می کند که مشرکان و منکران آیات خدا و مؤمنان به باطل، تحت تأثیر القائات بیرونی، چنین روی کردی را پیدا کرده اند.
آسمان
تعدد آسمان ها 3; خالق آسمان ها 1، 2
آیات خدا
اعراض از آیات خدا 7; شگفتی تکذیب آیات خدا 5; منشأ گمراهی مکذبان آیات خدا 7
ایمان
شگفتی ایمان به باطل 5
خدا
افعال خدا 4; خالقیت خدا 2
خورشید
تسخیر خورشید 1، 4، 5
زمین
خالق زمین 1، 2
عقیده
عقیده به خالقیت خدا 1، 5، 6
کافران
اعراض کافران 7; بی منطقی گمراهی کافران 7; منشأ گمراهی کافران 7
ماه
تسخیر ماه 1، 4، 5
مشرکان
بی منطقی گمراهی مشرکان 6; عقیده مشرکان 1، 5، 6