تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 61 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَفَمَن وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِیهِ کَمَن مَّتَّعْنَاهُ مَتَاعَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ثُمَّ هُوَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِینَ

پس آیا کسی که وعده نیکو (بهشت) به او داده ایم که به آن خواهد رسید، مانند کسی است که از متاع زندگی دنیا بهره مندش کرده ایم سپس او روز قیامت از احضارشدگان [برای مؤاخذه] خواهد بود؟

 

1 - مقایسه انسان هدایت شده (هر چند بی بهره از موهبت های دنیوی) با انسان هدایت ناپذیر (اما برخوردار از متاع مادی) قیاسی نسنجیده و باطل در بینش الهی

 

أفمن وعدنـه وعدًا حسنًا ... کمن متّعنـه

آیه بالا ادامه آیات پیشین و مربوط به کسانی است که به دعوت پیامبر(ص) پاسخ مثبت داده و به هدایت الهی دست یافتند و نیز در رابطه با کسانی است که از پذیرش دعوت آن حضرت سر باز زدند و به بهانه های مختلف از پیروی هدایت های الهی امتناع ورزیدند.

 

2 - هدایت یافتگان، برخوردار از سعادت اخروی

 

أفمن وعدنـه وعدًا حسنًا فهو لـقیه

مقصود از وعده نیکو، پاداش های الهی در سرای آخرت است.

 

3 - پاداش های اخروی، وعده نیکوی خداوند به هدایت یافتگان

 

أفمن وعدنـه وعدًا حسنًا

 

4 - دستیابی ره یافتگان به سعادت اخروی، امری قطعی و وعده ای تخلف ناپذیر از سوی خداوند

 

وعدنـه وعدًا حسنًا فهو لـقیه

قید «هو لاقیه» بیانگر آن است که خدا هرگز از وعده ای که به هدایت یافتگان داده است، تخلف نخواهد کرد.

 

5 - متاع دنیوی، عطای خداوند به انسان ها است.

 

کمن متّعنـه متـع الحیوة الدنیا

 

6 - متاع دنیوی، متاعی ناچیز در قیاس با پاداش های اخروی

 

أفمن وعدنـه وعدًا حسنًا ... کمن متّعنـه متـع الحیـوة الدنیا

 

7 - بهره مندی انسان های هدایت ناپذیر از متاع دنیا، هم چون خود زندگی دنیوی ناپایدار و فانی است.

 

کمن متّعنـه متـع الحیـوة الدنیا

 

8 - هدایت ناپذیران، فرجامی شوم در قیامت خواهند داشت.

 

ثمّ هو یوم القیـمة من المحضرین

 

9 - هدایت ناپذیران، برای مؤاخذه و کیفر در روز رستاخیز احضار خواهند شد.

 

ثمّ هو یوم القیـمة من المحضرین

 

10 - مشرکان بهانه جو و حق گریز صدر اسلام، عناصری مرفه و برخوردار از موهبت های دنیوی

 

و قالوا إن نتّبع الهدی معک ... کمن متّعنـه متـع الحیـوة الدنیا

 

11 - تهدید شرک پیشگان هدایت ناپذیر صدراسلام از سوی خداوند، به مؤاخذه و کیفر اخروی

 

ثمّ هو یوم القیـمة من المحضرین

امکانات دنیوی

بی ارزشی امکانات دنیوی 6; منشأ امکانات دنیوی 5

پاداش

ارزش پاداش اخروی 6

خدا

تهدیدهای خدا 11; حتمیت وعده های خدا 4; عطایای خدا 5; وعده های خدا 3

قیاس

قیاس باطل 1

کیفر

تهدید به کیفر اخروی 11

گمراهان

گمراهان ثروتمند 1

مرفهان

مرفهان صدراسلام 10

مشرکان

امکانات دنیوی مشرکان صدراسلام 10; تهدید مشرکان صدراسلام 11; حق ناپذیری مشرکان صدراسلام 10; رفاه مشرکان صدراسلام 10

مهتدین

پاداش اخروی مهتدین 3; حتمیت سعادت اخروی مهتدین 4; سعادت اخروی مهتدین 2; قیاس مهتدین با گمراهان 1; مهتدین فقیر 1; وعده به مهتدین 3

وعده

وعده نیکو 3

هدایت ناپذیران

احضار هدایت ناپذیران در قیامت 9; تهدید هدایت ناپذیران 11; ناپایداری زندگی دنیوی هدایت ناپذیران 7; ناپایداری امکانات دنیوی هدایت ناپذیران 7; فرجام شوم هدایت ناپذیران 8; مؤاخذه اخروی هدایت ناپذیران 9