تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ص – آیه 32 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَقَالَ إِنِّی أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَیْرِ عَن ذکْرِ رَبِّی حَتَّی تَوَارَتْ بالْحِجَاب

پس گفت: همانا من به محبّت اسبان سرگرم شدم و از ذکر پروردگارم غافل گشتم تا خورشید در پرده نهان شد.

 

1 - سان دیدن سلیمان(ع)، از اسب ها تا غروب آفتاب به طول انجامید.

 

فقال إنّی أحببت حبّ الخیر ... حتّی توارت بالحجاب

مقصود از «خیر» در آیه شریفه اسب ها است و «تواری» (مصدر «تورات») به معنای اختفا و پنهان شدن است. گفتنی است فاعل «تورات» در برداشت بالا ـ به قرینه «العشیّ» ـ خورشید دانسته شده است; یعنی، تا وقتی که خورشید در حجاب افق پنهان شد.

 

2 - سان دیدن سلیمان(ع) از اسب ها، آن چنان برای آن حضرت جذاب بود که تا پنهان و دور شدن کامل آنها از دیدگان وی، ادامه داشت.

 

فقال إنّی أحببت حبّ الخیر ... حتّی توارت بالحجاب

برداشت یاد شده مبتنی بر این دیدگاه است که ضمیر فاعلی «تورات» به «صافنات» بازگردد. بنابراین «حتّی توارت بالحجاب»; یعنی، تا وقتی که اسب ها از نظرش غایب و در حجاب دوری پنهان شدند.

 

3 - سان دیدن طولانی سلیمان(ع) از اسب ها، به خاطر خدا و یاد او بود.

 

فقال إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی

برداشت یاد شده مبتنی بر این دیدگاه است که «عن» در «عن ذکر ربّی» برای تعلیل باشد; یعنی، دوستی من نسبت به اسب ها، به خاطر خدا و ناشی از فرمان او است; نه برخاسته از هوا و هوس و تفریح کردن من.

 

4 - دوستی مظاهر طبیعت و متاع های دنیوی، در صورتی که در طول دوستی خدا و در جهت او باشد، امری مشروع و پسندیده است.

 

إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی

برداشت یاد شده به این دلیل است که سلیمان(ع) در عین محبت به خدا، به اسب ها و سان دیدن از آنها نیز، به خاطر خدا علاقه میورزید.

 

5 - سان دیدن سلیمان(ع) از اسب ها و علاقه شدید او به آنها، موجب غفلت او از یاد خدا گشت.

 

إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی حتّی توارت بالحجاب

برداشت یاد شده مبتنی بر این دیدگاه است که «عن» در «عن ذکر ربّی» به معنای «علی» و «أحببت» به معنای «آثرت» (ترجیح دادم) باشد; یعنی، من آن چنان به دوستی با اسب ها سرگرم شدم که آن را بر یاد خدا ترجیح دادم و از او غافل ماندم; تا آن که آفتاب غروب کرد و یا این که اسب ها از نظرم پنهان شدند.

 

6 - محبت به هیچ چیز، نباید در عرض محبت به خدا قرار گیرد، یا بر آن ترجیح داده شود.

 

إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی

 

7 - خدا، محبوب ترین محبوب ها نزد انسان های الهی

 

إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی

 

8 - مظاهر طبیعت و متاع های دنیایی، از زمینه های غفلت انسان از یاد خدا

 

إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی

 

9 - اهمیت یاد خدا در زندگی

 

إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی

 

10 - اظهار پشیمانی کردن سلیمان(ع) و مورد سرزنش قرار دادن خود به خاطر غفلت کردن از یاد خدا، در اثر سان دیدن طولانی از اسب ها

 

فقال إنّی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربّی حتّی توارت بالحجاب

در صورتی که معنای آیه شریفه، این باشد که سلیمان(ع) به خاطر علاقه به اسب ها از یاد خدا غفلت ورزید; قهراً سخن آن حضرت (فقال إنّی...) نوعی سرزنش خود و اظهار پشیمانی محسوب می شود.

امکانات دنیوی

آثار امکانات دنیوی 8

خدا

اهمیت محبت به خدا 4، 6; محبت به خدا 7

خود

سرزنش خود 10

ذکر

اهمیت ذکر خدا 9; ذکر خدا 3

سلیمان(ع)

آثار سان دیدن سلیمان(ع) 5، 10; اخلاص سلیمان(ع) 3; پشیمانی سلیمان(ع) 10; زمینه غفلت سلیمان(ع) 5; سان دیدن سلیمان(ع) 3; سرزنش سلیمان(ع) 10; سرزنشهای سلیمان(ع) 10; علایق سلیمان(ع) 5; غفلت سلیمان(ع) 10; قصه سلیمان(ع) 1، 2، 3، 5، 10; مدت سان دیدن سلیمان(ع) 1، 2

طبیعت

نقش طبیعت 8

علایق

علاقه به اسب 5; علاقه به امکانات دنیوی 4; علاقه به طبیعت 4; علایق پسندیده 4; ملاک علایق 4

غفلت

زمینه غفلت 8; غفلت از خدا 5

محبوب

بهترین محبوب 7