تفسیر آیات قرآن کریم – سوره شعراء – آیه 21 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَفَرَرْتُ مِنکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لِی رَبِّی حُکْمًا وَجَعَلَنِی مِنَ الْمُرْسَلِینَ

پس وقتی که از شما ترسیدم از دستتان فرار کردم و پروردگارم به من حکمت بخشید و مرا از پیامبران مُرسَل قرار داد.

1 - فرار موسی(ع) از مصر، در پی کشتن مرد قبطی و ترس از انتقام فرعونیان

ففررت منکم لمّا خفتکم

2 - اعطای حکمت و دانش به موسی(ع) از سوی پروردگار در پی فرار او از نظام فرعونی

ففررت منکم ... فوهب لی ربّی حکمًا

واژه «حکم» می تواند مرادف «حکومت» (سرپرستی و تدبیر امور مردم) باشد و نیز می تواند معادل «حکمة» و به معنای دانش و معرفت باشد. برداشت یاد شده بر پایه معنای دوم است.

3 - جدایی موسی(ع) از دستگاه فرعونی، زمینه اعطای رسالت و سرپرستی بنی اسرائیل به وی از جانب خداوند

ففررت منکم ... فوهب لی ربّی حکمًا و جعلنی من المرسلین

برداشت یاد شده بدان احتمال است که تفریع «وهب» بر «ففررت» اشاره به تأثیر جدایی موسی(ع) از دستگاه فرعون در شایستگی وی برای دریافت حکم و رسالت داشته باشد. گفتنی است که در برداشت فوق واژه «حکم» به معنای ولایت و سرپرستی گرفته شد و مراد از آن سرپرستی بر بنی اسرائیل و هجرت دادن آنان از سرزمین مصر می باشد.

4 - قتل مرد قبطی توسط موسی(ع)، از نظر نظام فرعونی جرم و گناه بود; ولی در پیشگاه پروردگار چنین نبود.

ففررت منکم ... فوهب لی ربّی حکمًا و جعلنی من المرسلین

موسی(ع) در دستگاه فرعون مجرم شمرده می شود و می گریزد; اما در پیشگاه پروردگار مورد لطف قرار گرفته و به دریافت حکمت و رسالت مفتخر می گردد.

5 - اعطای حکمت و دانش به موسی(ع)، زمینه ساز نایل آمدن او به مقام رسالت

فوهب لی ربّی حکمًا و جعلنی من المرسلین

جدا بودن «وهب» و «جعل» و مقدم آمدن اعطای حکمت، نشان دهنده تمایز میان آن دو و قرار داشتن «جعل رسالت» در طول اعطای حکمت است.

6 - دریافت حکمت الهی و نیل به مقام رسالت، موهبتی خدا دادی است، نه اکتسابی.

فوهب لی ربّی حکمًا و جعلنی من المرسلین

7 - طرح موضوع پیشینه داشتن خط رسالت و بی سابقه نبودن رسالت بشری، از سوی موسی(ع) برای فرعون

و جعلنی من المرسلین

تعبیر «و جعلنی من المرسلین» (مرا از پیامبران قرارداد) به جای «جعلنی رسولاً» (مرا پیامبر قرار داد) می تواند اشاره به مطلب یاد شده باشد.

حکمت

منشأ حکمت 6

خدا

عطایای خدا 2، 3، 6

فرعونیان

بینش فرعونیان 4; ترس از فرعونیان 1

موسی(ع)

آثار فرار موسی(ع) 3; اعطای حکمت به موسی(ع) 2، 5; اعطای علم به موسی(ع) 5; ترس موسی(ع) 1; جرایم موسی(ع) 4; زمینه نبوت موسی(ع) 3، 5; زمینه ولایت موسی(ع) 3; علم موسی(ع) 2; فرار موسی(ع) 1; فضایل موسی(ع) 5; قتلهای ـ 1، 4; قصه موسی(ع) 1، 2، 3، 7

نبوت

تبیین تاریخ نبوت 7; منشأ نبوت 6; نبوت بشر 7