تفسیر آیات قرآن کریم – سوره سجده – آیه 14 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
فَذُوقُوا بمَا نَسیتُمْ لِقَاء یَوْمِکُمْ هَذَا إِنَّا نَسینَاکُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْد بمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
پس [گفته می شود:] چون لقای امروزتان را فراموش کردید [عذاب ر] بچشید، همانا ما [نیز] شما را فراموش کرده ایم و بچشید عذاب همیشگی را به سزای آنچه انجام می دادید.
1 - درخواست مجرمان در قیامت برای بازگشت به دنیا، از سوی خداوند شدیداً رد می شود.
فارجعنا نعمل صـلحًا ... فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا
احتمال دارد امر «ذوقوا» جواب درخواست مشرکان باشد که در دو آیه پیش (12) مطرح شد.
2 - کیفر حتمی فراموش کاران روز قیامت، چشیدن عذاب است.
فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا
3 - فراموش کردن قیامت، گرفتاری به عذاب را در پی دارد.
فذوقوا بما نسیتم
«باء» در «بما» سببیه و «ما» مصدریه است. بنابراین، معنا چنین می شود: «به خاطر فراموشی تان روز قیامت را بچشید...!».
4 - روز قیامت، روزی سخت و هولناک است.
فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا
«هـذا» می تواند مفعول فعل «ذوقوا» باشد و می تواند صفت باشد، برداشت بالا، بنابر احتمال دوم است و ذکر آن به خاطر بیان هولناکی قیامت است.
5 - وانهاده شدن انسان به حال خود، در قیامت، کیفر فراموش کردن قیامت در عالم دنیا است.
فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا إنّا نسینـکم
«إنّا نسیناکم» برای مقابله با «بما نسیتم» است; یعنی، شما قیامت را فراموش کردید و ما هم، در مقابل، شما را به حال خود وانهادیم.
6 - مجرمان و منکران قیامت، به عذاب ابدی و پایان ناپذیر گرفتار خواهند شد.
و لو تری إذ المجرمون ... و ذوقوا عذاب الخلد
7 - انسان، در خوبی و یا بدی وضعیت اخروی خویش، نقش اساسی دارد.
فذوقوا بما نسیتم ... و ذوقوا ... بما کنتم تعملون
8 - عقیده و عمل، سازنده آخرت انسان است.
فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا ... و ذوقوا ... بما کنتم تعملون
9 - مداومت بر اعمال ناشایست، عامل ابتلا به عذاب ابدی است.
و ذوقوا عذاب الخلد بما کنتم تعملون
10 - عذاب فراموش کاران قیامت، عذابی بس سخت و شدید است.
فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا ... و ذوقوا عذاب الخلد
تکرار «ذوقوا» و مبهم گذاشتن آن و چیزی که شخص گناهکار، امر به چشیدن آن شده است ـ در «ذوقوا» ی نخست ـ حکایت از سختی و شدت آن می کند.
11 - سرافکندگی و شرمندگی، از جمله عذاب های روز قیامت است.
و لو تری إذ المجرمون ناکسوا رءوسهم ... فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا
«هـذا» می تواند مفعول فعل «ذوقوا» باشد و مشارالیه آن مضمون «ناکسوا رءوسهم...» باشد.
12 - منسیِّ خدا شدن، یکی از عذاب های روز قیامت است.
فذوقوا بما نسیتم لقاء یومکم هـذا إنّا نسینـکم
«إنّا نسیناکم» به منزله مقابله با «نسیتم» است; یعنی، چون شما روز قیامت را فراموش کردید، ما هم شما را فراموش کردیم. از آن جایی که آیه، در صدد بیان مجازات فراموش کاران قیامت است عبارت «إنّا نسیناکم» هم می تواند مجازات تلقی شود.
13 - ابتلای انسان به کیفرهای اخروی، نتیجه موضع گیری ها و عملکرد خود وی است.
فذوقوا بما نسیتم ... بما کنتم تعملون
14 - عمل ها و موضع گیری ها هر کدام، متناسب با خود، عذاب و کیفر دارند.
فذوقوا بما نسیتم ... ذوقوا ... بما کنتم تعملون
تکرار «ذوقوا» با ذکر سبب هر کدام از آنها، می تواند بیان کننده این نکته باشد که هر کدام از عمل ها و نیز برخوردهای منفی با اعتقادات دینی، عذاب خاص خود را دارد.
انسان
نقش انسان 7
بازگشت به دنیا
درخواست بازگشت به دنیا 1
جهنم
جاودانان در جهنم 6; موجبات جهنم 6
جهنمیان 6
سرنوشت
عوامل مؤثر در سرنوشت 7
سعادت
عوامل سعادت اخروی 7، 8
شقاوت
عوامل شقاوت اخروی 7
عذاب
اهل عذاب 2، 10; عذاب سخت 10; موجبات عذاب 3، 9، 13
عقیده
آثار عقیده 8، 13
عمل
آثار تداوم عمل ناپسند 9; آثار عمل 8، 13
قیامت
ترسناکی قیامت 4; خجلت در قیامت 11; عذاب فراموشکاران قیامت 10; عذاب مکذبان قیامت 6; عذابهای قیامت 11، 12; کیفر فراموشکاران قیامت 2; کیفر فراموشی قیامت 3، 5; منسی خدا شدن در قیامت 5، 12; ویژگیهای قیامت 4
کیفر
تناسب کیفر با گناه 14
گناهکاران
رد خواسته های گناهکاران 1; عذاب گناهکاران 6
نظام کیفری 14
تصاویر ضمیمه
