تفسیر آیات قرآن کریم – سوره سجده – آیه 25 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ رَبَّکَ هُوَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیمَا کَانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ

همانا پروردگار تو روز قیامت، خود میان آنان درباره آنچه در آن اختلاف می کردند قضاوت خواهد کرد.

 

1 - خداوند، تنها داوری کننده در قیامت، در میان مذاهب گوناگون در مسائل مورد اختلاف آنان است.

 

إنّ ربّک هو یفصل بینهم یوم القیـمة فیما کانوا فیه یختلفون

«فصل» (مصدر فعل «یفصل») به معنای جدا کردن دو چیز از هم است، به گونه ای که میان آنها فاصله بیفتد (مفردات راغب). و مراد از آن داوری و حل اختلاف کردن است. لازم به ذکر است که ضمیر جمع «بینهم» و «کانوا فیه یختلفون» بر این دلالت می کند که داوری خداوند میان افراد و گروه های متعدد است.

 

2 - پیامبر(ص) تحت توجه و عنایت ویژه خداوند بود.

 

إنّ ربّک هو یفصل

اضافه «ربّ» به ضمیر مخاطب ـ که مرجع آن پیامبراکرم(ص) است ـ می تواند به منظور نکته یاد شده باشد.

 

3 - ربوبیت و پروردگاری خدا مقتضی حلِّ نهایی اختلافات بشر است.

 

إنّ ربّک هو یفصل بینهم یوم القیـمة فیما کانوا فیه یختلفون

 

4 - بنی اسراییل، به رغم حضور هدایت کنندگانی در میان آنان، باز هم اختلافات دینی داشتند.

 

و جعلنا منهم أئمّة یهدون ... إنّ ربّک هو یفصل بینهم

احتمال دارد که ربط میان این آیه و آیه پیش در این باشد که وقتی که خداوند، برگزیدگان از بنی اسراییل را برای هدایت مردم مطرح می کند، این پرسش پیش می آید که «پس چرا اختلاف کردند؟». در این آیه پاسخ داده می شود که خداوند میان دو گروه اختلاف کننده، داوری خواهد کرد.

 

5 - اختلافات دینی بنی اسراییل، اختلافاتی ادامه دار بود.

 

هدًی لبنی إسرءیل ... فیما کانوا فیه یختلفون

 

6 - گروه هایی از بنی اسراییل هدایت نپذیرفتند و در برابر پیشوایان الهی، تسلیم نشدند.

 

إنّ ربّک هو یفصل بینهم یوم القیـمة فیما کانوا فیه یختلفون

بنابراین که مرجع ضمیر در «بینهم» بنی اسراییل باشد و «کانوا فیه یختلفون» اشاره به اختلافات دیرینه آنان داشته باشد ـ که حتی با آمدن پیشوایان الهی، خاتمه نیافته است ـ نکته یاد شده به دست می آید.

 

7 - رهبران دینی، باید همواره به وظیفه خود (هدایت مردم) بپردازند و از تلاش دلسرد نشوند.

 

إنّ ربّک هو یفصل بینهم یوم القیـمة فیما کانوا فیه یختلفون

طرح حل اختلافات در قیامت، پس از بیان گزینش رهبران دینی برای بنی اسراییل، احتمال دارد به منظور این باشد که به رهبران گوشزد کند که اختلافات، امری مستمر بوده و در قیامت حل خواهد شد. بنابراین، رهبران، باید کار رهبری خود را انجام دهند و از انجام دادن آن غافل نشوند.

 

8 - اختلاف های دینی، در دنیا ادامه دارد و حل شدنی نیست.

 

إنّ ربّک هو یفصل بینهم یوم القیـمة فیما کانوا فیه یختلفون

این که می گوید: «خدا در قیامت اختلافات دامنه دار را حل و فصل خواهد کرد» ـ به خصوص با توجه به ذکر این نکته که پیشوایان دینی، منصوب شدند تا مردم را هدایت کنند ـ نشان دهنده این واقعیت است که اختلاف های یاد شده، در دنیا حل شدنی نیست.

 

9 - قیامت، روز پایان اختلافات و حل شدن نهایی آنها است.

 

إنّ ربّک هو یفصل بینهم یوم القیـمة فیما کانوا فیه یختلفون

 

10 - منکران نبوت پیامبراکرم(ص)، از سوی خداوند تهدید شده اند.

 

إنّ ربّک هو یفصل بینهم یوم القیـمة

به قرینه خطاب «ربّک» احتمال دارد مرجع ضمیر در «بینهم» مشرکان و کافرانی باشند که نبوت پیامبر(ص) را قبول نداشتند و خداوند، با این بیان درصدد تهدید آنها است.

اختلاف

تداوم اختلاف دینی 8

انسان

حل اختلاف انسان ها 3

بنی اسرائیل

اختلاف دینی بنی اسرائیل 4، 5; تاریخ بنی اسرائیل 4، 5، 6; رهبران دینی بنی اسرائیل 6; هدایت ناپذیران بنی اسرائیل 6

خدا

آثار ربوبیت خدا 3; تهدیدهای خدا 10; قضاوت اخروی خدا 1

رهبران دینی

مسؤولیت رهبران دینی 7; هدایتگری رهبران دینی 7

فرقه های مذهبی

فرقه های مذهبی در قیامت 1

قیامت

حل اختلاف در قیامت 9; ویژگیهای قیامت 9

لطف خدا

مشمولان لطف خدا 2

محمد(ص)

تهدید مکذبان محمد(ص) 10; مقامات محمد(ص) 2