تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 57 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَیَوْمَئِذٍ لَّا یَنفَعُ الَّذینَ ظَلَمُوا مَعْذرَتُهُمْ وَلَا هُمْ یُسْتَعْتَبُونَ

پس در آن روز کسانی که ستم کرده اند عذرآوردنشان [برای آنان] سود نمی دهد و از آنان خواسته نمی شود که [با راضی کردن خدا] عتاب را از خود دور کنند.

1 - مجرمان در روز قیامت، بهانه جویی می کنند.

یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ... فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم

مراد از «الذین ظلموا» می تواند «المجرمون» باشد که در آیه پنجاه و پنج گذشت.

2 - عذرخواهی ستم پیشگان، در روز قیامت، سودی ندارد.

فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم

3 - جرم و گناه، عملی ظالمانه است.

یقسم المجرمون ... فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم

4 - کافران، مردمانی ظالم و ستم پیشه اند.

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا ... فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم

5 - ظالمان، در روز قیامت، راهی برای رهایی از وضعیّت رقّت بار و مذمت آلود خویش ندارند.

الذین ظلموا... و لاهم یستعتبون

«إستعتاب» ـ مصدر «یستعتبون» ـ به معنای این است که از شخص خاطی، خواسته شود که وی از خطایش بازگردد (مفردات راغب) و نیز به معنای طلب رضایت آمده است (المنجد).

6 - در روز قیامت، حتی برای کافران، امکان عذرخواهی هست.

فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم

این که فرموده است: «عذرخواهی، سودی ندارد» حکایت می کند که عذرخواهی، ممکن است، اگرچه پذیرفته نمی شود.

7 - ناباوری به قیامت، در دنیا، عاملِ بی حاصل شدنِ معذرت خواهی در روز قیامت است.

و لـکنّکم کنتم لاتعلمون . فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم

«فاء» در «فیومئذ» عاطفه است و می تواند برای سببیت باشد. بنابراین، مفاد آیه چنین می شود: «کسانی که به روز قیامت علم نداشتند، در آن روز معذرت خواهی شان سودی ندارد». علم نداشتن، ملازم با ناباوری و بی ایمانی است.

8 - فرصت توبه، محدود به عالم دنیا است و در قیامت، جایگاهی ندارد.

فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم و لا هم یستعتبون

«یستعتبون» به معنای «طلب رضایت و انجام کاری جهت رفع سرزنش» است. طبق این معنا، «یستعتبون»، می تواند کنایه از توبه باشد.

توبه

فرصت توبه 8

ظالمان 4

سرزنش اخروی ظالمان 4 5; ظالمان 4 در قیامت 2، 5; عذرخواهی اخروی ظالمان 4 2

ظلم

موارد ظلم 3

قیامت

سرزنش در قیامت 5; عذرخواهی در قیامت 6، 7; ویژگیهای قیامت 8

کافران

ظلم کافران 4; عذرخواهی اخروی کافران 6

کفر

آثار کفر به قیامت 7

گناه

ظلم گناه 3

گناهکاران

بهانه جویی اخروی گناهکاران 1; گناهکاران در قیامت 1