تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 47 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ رُسُلًا إِلَی قَوْمِهِمْ فَجَاؤُوهُم بالْبَیِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذینَ أَجْرَمُوا وَکَانَ حَقًّا عَلَیْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِینَ
و همانا پیش از تو رسولانی را به سوی قومشان فرستادیم که با معجزات نمایان نزدشان آمدند [برخی ایمان آوردند و بعضی کفر ورزیدند] پس، از آنان که مرتکب جرم شدند انتقام گرفتیم [و مؤمنان را یاری کردیم] و یاری مؤمنان حقّی است برعهده ما.
1 - انبیا، پیام آوران خدا برای قوم خود بودند.
و لقد أرسلنا ... رسلاً إلی قومهم
2 - پیامبران، شخصیت های برگزیده خداوندند.
و لقد أرسلنا من قبلک رسلاً
از فرستاده شدن پیامبران از جانب خداوند، استفاده می شود که آنان، انسان هایی برگزیده اند.
3 - رسولان الهی، متکی به برهان های آشکار و روشن بودند.
و لقد أرسلنا من قبلک رسلاً إلی قومهم فجاءوهم بالبیّنـت
«بیّنة» در لغت به معنای «دلیل روشن اعم از عقلی و حسی» آمده است (مفردات راغب).
4 - قبل از پیامبر اسلام، پیامبران دیگری از سوی خداوند، برانگیخته شده اند.
و لقد أرسلنا من قبلک رسلاً
5 - مبلّغان، در تبلیغ دین، باید با برهانی روشن و مستدل عمل کنند.
و لقد أرسلنا... رسلاً ... بالبیّنـت
6 - مبلّغان، در تبلیغ دین، باید قوم خود را در اولویت قرار دهند.
و لقد أرسلنا من قبلک رسلاً إلی قومهم
بی شک، هدف از ارسال انبیا، هدایت همه مردم بوده است و اختصاص به ذکر قوم آنان (قومهم) ممکن است به خاطر در اولویت بودن آنان باشد. در این صورت، نکته یاد شده، قابل استفاده است.
7 - مخالفت با پیامبران الهی و تکذیب رسالت آنان، موجب استحقاق عذاب دنیوی است.
لقد أرسلنا ... فانتقمنا من الذین أجرموا
8 - جمعی از مردم اقوام گذشته، به پیامبران ایمان آوردند و جمعی دیگر، آنان را تکذیب کردند.
لقد أرسلنا ... رسلاً ... فانتقمنا من الذین أجرموا
«فاء» در «فانتقمنا» فصیحه است و حکایت از این می کند که پس از آمدن انبیا، جمعی ایمان آوردند و جمعی، تکذیب کردند و خداوند، از گروه دوم، انتقام گرفت. لازم به ذکر است که «و کان حقًّا...» نیز مؤید نکته یاد شده است.
9 - مجازات های الهی، پس از اتمام حجت و ارائه دلیل و برهان است.
فجاءوهم بالبیّنـت فانتقمنا من الذین أجرموا
10 - تکذیب کنندگان رسالت انبیا، مردمانی مجرم اند.
فانتقمنا من الذین أجرموا
11 - توجّه دادن به حوادث تلخ و شیرین گذشته تاریخ، عامل تقویت روحیه مؤمنان است.
و لقد أرسلنا ... رسلاً ... فانتقمنا من الذین أجرموا و کان حقًّا علینا نصر المؤمنین
12 - انتقام خداوند از مخالفان انبیا و سرکوب آنان، (جلوه ای از) نصرت مؤمنان است.
فانتقمنا من الذین أجرموا و کان حقًّا علینا نصر المؤمنین
13 - نصرت و یاری مؤمنان، سنّت تغییرناپذیر الهی است.
و کان حقًّا علینا نصر المؤمنین
عبارت «حقّاً علینا» از صیغه های التزام و به معنای «برخود لازم کردن» است. چنین التزامی، از ناحیه خداوند، در اصطلاح، سنت نامیده می شود.
14 - تکذیب انبیا و برخورد منفی با پیام آنان، درپی دارنده انتقام الهی و عذاب است.
فانتقمنا من الذین أجرموا
مراد از «أجرموا» به قرینه این که سخن از ارسال انبیا و انتقام از مخالفان آنان است، تکذیب است.
15 - دل داری خداوند به پیامبر(ص) با بازگویی مشکلات پیامبران پیشین و انتقام از مخالفان آنان
و لقد أرسلنا ... و کان حقًّا علینا نصر المؤمنین
16 - ایمان به انبیا و پیام هایشان، عامل جلب امداد الهی است.
و لقد أرسلنا ... رسلاً ... فانتقمنا من الذین أجرموا و کان حقًّا علینا نصر المؤمنین
در جای خود بیان شده که تعلیق حکم بر وصف، بر علیت دلالت می کند بنابراین، وقتی نصرت را برای مؤمنان قرار داد، معلوم می شود که ایمان، موجب جلب نصرت است.
17 - «عن أبی الورداء، رضی اللّه عنه، قال: سمعت رسول اللّه یقول: «ما من إمریء مسلم یردّ عن عرض أخیه إلاّ کان حقّاً علی اللّه أن یردّ عنه نار جهنّم یوم القیامة.» ثمّ تلا «و کان حقّاً علینا نصر المؤمنین»;(1)
ابیورداء می گوید: از رسول خدا(ص) شنیدم که می فرمود: «هیچ فرد مسلمانی نیست که از ریختن آبروی برادر مؤمن خود جلوگیری کند، مگر این که واجب است بر خدا که در روز قیامت، آتش جهنم را از وی باز دارد». سپس رسول خدا این آیه را تلاوت کرد: و کان حقّاً علینا نصر المؤمنین».
آبروریزی
جلوگیری از آبروریزی 17
اتمام حجت
آثار اتمام حجت 9
اقوام پیشین
مؤمنان اقوام پیشین 8
انبیا
آثار تکذیب انبیا 7; آثار مخالفت با انبیا 7; انبیا ی قبل از محمد(ص) 4; انتقام از مکذبان انبیا 12، 14، 15; برگزیدگی انبیا 2; برهان انبیا 3; بعثت انبیا 4; بینات انبیا 3; تاریخ انبیا 4; رسالت انبیا 1; مؤمنان به انبیا 8; مجرمیت مکذبان انبیا 10; مشکلات انبیا ی پیشین 15; مکذبان انبیا 8
ایمان
آثار ایمان به انبیا 16
برگزیدگان خدا 2
تاریخ
آثار مطالعه تاریخ 11
تبلیغ
اولویت در تبلیغ 6; برهان در تبلیغ 5; روش تبلیغ 5
خدا
امدادهای خدا 12، 13; انتقامهای خدا 12، 14; سنتهای خدا 13; عوامل جلب امدادهای خدا 16
روایت 17
روحیه
عوامل تقویت روحیه 11
عذاب
موجبات عذاب 7، 14
کیفر
زمینه کیفر 9
مؤمنان
امداد به مؤمنان 12، 13
مبلغان
مسؤولیت مبلغان 5، 6
مجرمان 10
محمد(ص)
دلداری به محمد(ص) 15
نظام کیفری 9
پی نوشت ها :
1 - الدرالمنثور، ج 6، ص 499; نورالثقلین، ج 4، ص 191، ح 86.
تصاویر ضمیمه
