تفسیر آیات قرآن کریم – سوره رعد – آیه 42 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَقَدْ مَکَرَ الَّذینَ مِن قَبْلِهِمْ فَلِلّهِ الْمَکْرُ جَمِیعًا یَعْلَمُ مَا تَکْسبُ کُلُّ نَفْسٍ وَسَیَعْلَمُ الْکُفَّارُ لِمَنْ عُقْبَی الدَّارِ

و همان کسانی که پیش از ایشان بودند ، مکر کردند [ولی کار به جایی نبردند]. پس [بدان ]همه مکرها و نقشه های پنهانی از آن خداوند است ; زیرا می داند آنچه را هر فردی به دست می آورد و به زودی کافران خواهند دانست که فرجام این سرای از آنِ کیست.

1ـ امتهای پیشین علیه پیامبران و برنامه های الهی ، توطئه می کردند و برای مقابله با آنها به مکر و حیله می پرداختند.

و قد مکر الذین من قبلهم

2ـ خداوند، مکرهای پیشینیان علیه پیامبران و برنامه های الهی را بی اثر ساخت و توطئه گران را به هلاکت رسانید.

أولم یروا أنَّا نأتی الأرض ... و قد مکر الذین من قبلهم فللّه المکر جمیعًا

نمی توان جمله «لله المکر جمیعاً» را متفرع بر «قدمکرالذین ...» دانست ; زیرا بر مکر کردن کافران این نتیجه مترتب نمی شود که مکرها از آنِ خداست. بنابراین «فاء» در «فللّه ...» فصیحه است و دلالت بر جمله ای مقدّر دارد. کلام با تقدیر آن چنین است: «قد مکر الذین من قبلهم فأبطله الله فللّه المکر جمیعاً». جمله «أولم یروا  ...» قرینه بر این نکته است که خداوند با هلاک سازی آنان مکرشان را باطل ساخت.

3- همه نقشه ها و طرحهای پنهانی از آنِ خداوند است.

فللّه المکر جمیعًا

4- خداوند ، مکرهای کفرپیشگان را بی نتیجه می سازد.

و قد مکر الذین من قبلهم فللّه المکر جمیعًا

5ـ نابودی کفرپیشگان توطئه گر در طول تاریخ ، نشانه بی اثر بودن مکر آنان در برابر برنامه های الهی است.

أولم یروا أنّا نأتی الأرض ننقصها ... و قد مکر الذین من قبلهم فللّه المکر جمیعًا

6ـ نابودی کفرپیشگان توطئه گر، دلیل اقتدار خدا بر طرح نقشه ها و برنامه های پنهانی

أولم یروا ... و قد مکر الذین من قبلهم فللّه المکر جمیعًا

7ـ خداوند ، به عملکرد و دستاورد هر انسانی آگاه است.

یعلم ما تکسب کل نفس

8ـ آگاهی خداوند به عملکرد و دستاورد انسانها ، زمینه ساز اقتدار او بر خنثی کردن مکرها و توطئه های ایشان علیه پیامبران و برنامه های الهی

فللّه المکر جمیعًا یعلم ما تکسب کل نفس

جمله «یعلم ...» به منزله تعلیلی است برای «فللّه المکر جمیعاً» و اشاره به ریشه و خاستگاه این حقیقت دارد که مکرها و توطئه های کافران علیه برنامه های الهی بی اثر است و همه برنامه ها در اختیار خداوند است ; یعنی، چون خداوند از اعمال و رفتار انسانها آگاه است، مکر و نقشه های ایشان بر او مخفی نمی ماند و لذا به خوبی می تواند آنها را خنثی سازد.

9ـ دنیا، دارای عاقبت و فرجامی نیک است.

لمن عقبی الدار

«ال» در «الدار» عهد حضوری و اشاره به حیات دنیا دارد. مراد از فرجام حیات دنیا بهشت و نعمتهای آن است.

10ـ فرجام نیک از آنِ پیامبران الهی و پیروان ایشان است.

و سیعلم الکُفّـر لمن عقبی الدار

11ـ کفرپیشگان ـ در قیامت و یا پس از مرگشان - درخواهند یافت که فرجام نیک از آنِ پیامبران و پیروان ایشان است.

و سیعلم الکُفّـر لمن عقبی الدار

امتهای پیشین:

امتهای پیشین و انبیا 1; امتهای پیشین و دین 1; بی تأثیری مکر امتهای پیشین 2; توطئه امتهای پیشین 1; مکر امتهای پیشین 1

انبیا:

بی تأثیری مکر علیه انبیا 2; حسن فرجام انبیا 10، 11; حسن فرجام پیروان انبیا 10، 11; دشمنان انبیا 1; دفع توطئه دشمنان انبیا 8; دفع مکر دشمنان انبیا 8; مکر علیه انبیا 1; هلاکت دشمنان انبیا 2

انسان:

عمل انسان ها 7

توحید:

توحید افعالی 3

خدا:

آثار علم خدا 8; افعال خدا 2، 4; دلایل قدرت خدا 6; زمینه قدرت خدا 8; علم خدا 7; مکر خدا 3، 6

دشمنان:

بی تأثیری توطئه دشمنان 2

دنیا:

حسن فرجام دنیا 9

دین:

بی تأثیری مکر علیه دین 2، 5; دشمنان دین 1; دفع توطئه دشمنان دین 8; دفع مکر دشمنان دین 8; مکر علیه دین 1; هلاکت دشمنان دین 2

کافران:

بی تأثیری مکر کافران 4; تنبه اخروی کافران 11; نشانه های بی تأثیری مکر کافران 5; هلاکت کافران 5، 6